Quantcast
Channel: Fiksie - LitNet
Viewing all 435 articles
Browse latest View live

New writing: The break-up

$
0
0

wellbeing.org

It was an awkward situation. I was standing there, in front of my best friend’s door, with a cardboard box and an old suitcase in my arms, feeling foolish. I could hear her drying her hair inside. Taking a deep breath, I pressed the bell.

“Coming!” Marlene shouted, switching off the hairdryer.

When she opened the door, the dark hallway of the flat building was flooded with sunshine. It was the beginning of a hot summer day, the humidity in the air promising rain later in the afternoon. Marlene’s damp red curls looked on fire in the bright morning light.

She hovered in the doorframe, staring at the box and the suitcase, twisting one of her curls between a forefinger and a thumb.

“Hi,” I volunteered.

“Hi, come in.” She disentangled her fingers from her hair and swept her hand aside in a gesture of welcome. The flimsy bathrobe she was wearing came undone as she did so, and I glimpsed a perfect, small breast before she tied the garment tighter around her waist.

“This is weird,” she said, following me into the flat.

I pressed my lips together and agreed. “You can say that again.”

We were facing each other, not really knowing how to proceed. Nothing had prepared us for this odd situation.

“I don’t know.” She paused. “I don’t know whether all the clothes will fit into this suitcase.” She rushed through the second part of the statement. “The box might also be too small for all the other stuff,” she added with a shy smile.

“That’s alright, maybe you’ll have a bag or something for me?” I looked her straight in the eye, without returning the smile. I didn’t know what was really expected of me. Was I supposed to be distant? Angry? Sympathetic? I had no clue. Deep inside, I simply wanted to be neutral, but that didn’t feel right either. But how was I to pick sides?

“Right!” She gracefully turned on her bare heel. “Let me show you the stuff first.”

She led me to her bedroom. As always, the place was in a state of chaos. I never saw her make her bed, or pick up all the magazines and books from the floor. She was the fastest and least discriminating reader I knew; the likes of Dan Brown and Virginia Woolf were strewn all around us. We shared the passion of reading, but I was more careful with my choices, and I liked to be organised. Pedantic, is how Marlene described it. I preferred to think of myself as fastidious.

“That’s all I could find.” She pointed at a pile of clothes on the bed next to one of the crumpled pillows. “Some pieces were still in the laundry basket, so he might want to check.”

She reached for the box I was carrying. “Let me try to get the other stuff in here for you.”

While I was packing the suitcase, she put some DVDs, CDs, computer games and comic books from another pile on the floor into the box.

“I’ll get a plastic bag for the sneakers and the roller blades,” she said and left the room.

With difficulty I zipped up the bulging suitcase and looked at the box. I recognised the top CD cover: Lady Gaga. Kester once played the record for us. I tried to keep up with the latest in music, but some developments were beyond me.

Marlene returned, packed the remaining items, and handed me the bag.

“This won’t change anything between us, will it?” She was facing the window and the lucid sunlight illuminated her features again. I knew her well enough to recognise what was coming. I wasn’t good with tears, especially not hers.

“Of course not,” I reassured her, put the bag aside, and pulled her into a loose embrace. Her hair smelled like summer rain on hot concrete.

Marlene and I had been friends for what seemed like an eternity. I did not remember a time without her. We discovered each other in the kindergarten sandpit where during a play period outside in late autumn Marlene had drawn something with a stick in the wet sand. It was her name in neat round letters. I was so thrilled to see somebody else being able to write that I wrote my name next to hers; the friendship was sealed with our signatures.

Marlene was the sister I never had. She felt the same about me. Yet, while she remained an only child, I did get a sibling in sixth grade. I wasn’t too excited at first. With Marlene around, I never felt lonely. But when Kester was born, she said that it would be cool to have a brother. “We can share him too,” she suggested, and I immediately liked the idea. But the dozen years between us and my baby brother made it almost impossible for us to become truly close. He was nothing more than a cute toy to us. Before he could pronounce his first words, we’d defined and redefined the idiom of our friendship so that we could communicate almost telepathically. A phrase between us would evoke days or weeks of conversations on every possible topic; often a glance would be enough to say what it took others entire essays to express. And we never seemed to run out of things to discuss.

By the time Kester started first grade, Marlene and I were at high school, surviving all the ups and downs of adolescence. We hardly ever gave him a thought. He was just my little brother, almost a stranger, however much loved. I cared for him, in a quiet, undemanding way which I supposed was natural under our circumstances, but I couldn’t really say that I knew him. Marlene was at the centre of my world. In the emotional chaos of youth, we were beacons of stability for each other. Not even boys could come between us, although, later at university a young geologist came close. We fell for Jeff at roughly the same time, but Marlene graciously stepped aside; for her, he would have been just another fling, while she knew that I was more serious about him. Anyway, she could have had any man she wanted; I’d never been exactly the popular type. After graduation, Jeff and I tied the knot, and Marlene, of course, was the maid of honour. For once, walking down the aisle, I felt that I had made the lucky catch.

While Jeff and I strived for marital comfort, Marlene never settled down. Some guys stayed around long enough for me to remember their names, others were mere hellos in passing. Twice, she tried to move in with somebody, but she never cancelled her lease, her own flat always remaining on standby.

Our lives changed, moved on. Given how we had met, it was not surprising that we both made careers with words – she as head copywriter of an advertising company, I as newspaper editor – and our friendship only deepened.

I wished I’d been able to say the same about my marriage to Jeff, but recently it had begun to feel as shallow as a street puddle. For a long time I simply wouldn’t allow myself to dwell on it too much, inventing persuasive excuses for all the things that had been going wrong between us. He’d stayed on at university, rapidly advancing in the hierarchy of his department. When he spoke about his work, I sometimes had the feeling that he knew significantly more about the soil samples in the little jars in his study than about me. It occurred to me that he also found them potentially more interesting.

Then, a few months ago, the news of Marlene’s latest conquest entirely pushed all my personal worries to the back of my mind.

We were talking in her kitchen when she casually announced that she was seeing Kester.

“My brother?” I gaped in utter disbelief.

“Ye-e-es,” she hesitated. I think she realised only then that her news might have actually been tough to digest for me, and braced herself for my reaction.

“My baby brother?” My voice broke.

“Yes!” She regained her composure. “He installed the new network at our offices. Didn’t I tell you?” I knew that he did these kinds of jobs while he was still finishing his engineering degree, but nobody had mentioned this particular assignment to me before.

She didn’t wait for my answer; I was speechless anyway.

“Well, we got talking, had a drink when he finished the job, and he asked me out to dinner. You know, one thing led to another.”

“Kester?”

“Yes, Kester!” she said impatiently, but the sting went out of her voice when she continued in a low, hurt voice. “Now I know why he said not to tell you. I thought you would be pleased.”

“Pleased?” I realised that unintentionally I was turning my head from side to side.

“It’s alright, really. No need to worry. We’re both adults.” She often rose on her toes to emphasise a point she was making, but this time the swaying movement of her body reminded me of a little girl trying to explain her guilt away to an enraged parent. “There is this, how shall I say, vibe between us.” She landed back on her soles.

“But he is my baby brother, twelve years younger than me. And you!”

"I know. But we are both cool about it." She spread her hands in innocence. I knew the gesture well. "Do you mind?" she asked, but I clearly detected defiance in her tone of voice.

“Sorry.” I was beginning to get a grip on myself, “I’m just surprised, that’s all.”

“Kester thought you might think it strange.”

“It is strange to think of you and” – I really couldn’t put it any other way – “my baby brother.”

“He is not a baby anymore.”

“Still.” I folded my arms across my chest, at a loss for words again. And then she delivered the punch line.

“Don’t overreact again, but I invited him to move in with me.”

*

That was almost half a year ago. At first hesitant about the relationship, I gradually discovered that it did bring a welcome dimension to my life: a closeness to my brother. I’d never been interested in his love life before. He’d introduced us once to a girl in high school, but she vanished after a few months and he kept quiet about his other relationships. Marlene seemed so completely out of his league. Or rather, he out of hers. Yet, to my surprise, and many other people’s, he and Marlene seemed to work together. At least that’s how it looked during those initial months. He moved in with her, and to my unexpected delight Jeff and I saw quite a lot of them.

It was as if I was getting to know my brother for the first time. Marlene and I really started sharing him. In different ways, of course, but as he became a vital part of her life as a lover (something I chose not to ponder on too often), he became a vital part of mine as a brother. There were moments when I still had my doubts about them, but very soon I began to keep my reservations to myself. Secretly, I also began to hope they would stay together for my own sake. In those few months, I truly became friends with Kester. There was this funny, wise kid – a decent young man – I really began to feel related to. It started making sense why Marlene might have fallen for him.

And then there was Henrik, Kester’s best friend, who owned the IT company he occasionally worked for. In his late thirties, with assertive eyes and wavy hair that was obviously cut short for some semblance of control, Henrik was attractive in an almost sloppy, or rather careless, kind of way. When Kester introduced us, I’d asked him about his name. He explained that his mother had an Ibsen phase during her pregnancy with him. I remember finding this story endearing. Soon after, when he started hanging out with Marlene and Kester, and thus with Jeff and me, my – what shall I call it? – fascination? – began.

Henrik always seemed reserved, but he had a way of being in charge of any situation he was in without ever being the centre of attention. There was something uncanny about him that I couldn’t put my finger on, and that I found too intriguing for my own good. Marlene knew me well, recognised all the signs before I dared to verbalise them for myself, and tried to talk me out of it. But I couldn’t get him out of my head. And Henrik didn’t make anything easier. Almost every time we all came together, a different, usually stunning, woman accompanied him. Even though I knew I had no right to, I felt jealous of his dates, and it did not help that he did not seem to take any of them seriously. Kester once mentioned something about Henrik being cut up about somebody from his past and refusing to commit ever since.

I felt like a fool around him, especially when I caught him watching me with a detached gaze that said nothing. The moment I looked in his direction, he would smile, and return to the conversation in progress as if he’d never left it in the first place. I tried to catch him out, to establish some kind of recognisable connection, to hang on to something, but there was nothing there. When I found myself searching our attic for my old copy of Ibsen’s plays, I knew the madness had to stop. I told myself over and over that I was married; not entirely happy, but nevertheless married. Ignoring the nagging notion that what I was experiencing was a symptom of something more than a simple attraction became nearly impossible.

I threw myself into work, accepting ridiculous deadlines and pushing myself harder than ever before. For a while I thought I had things more or less under control, that with time these feelings would go away; I just had to wait.

And then two days ago, out of the blue, Kester stopped by at my office. I offered him a seat and coffee, but he declined both, pacing the room and running a hand through his hair. After a minute, he stopped and came straight to the point, announcing that it was all over between Marlene and him. He did not explain anything and a little pulsating muscle in his jaw told me not to pry just then. He wanted me to pick up his stuff from her flat.

Spontaneously, I proposed he ask Henrik instead, but Kester sneered, anger flashing across his eyes.

“Maybe,” I continued, misreading the expression, “Henrik and I could go together?” The moment I spoke the words, I knew that it was a feeble excuse to see him.

“No.” Kester did not notice me blushing, “You can forget about Henrik.” There was a strange bitterness in his voice which bothered me, but I was too preoccupied with hiding my treacherous face to stop to consider it. Had I been so obvious? “Please go alone, and as soon as possible,” Kester insisted.

I didn’t want to disappoint him. Before leaving he gave me a long hug. I still felt his arms around me while I watched him through the glass wall of my office as he disappeared into the lift on our floor. Seeing the sliding door close behind his stooped figure, I felt another door close inside me. I sensed I was about to lose something precious. Involuntarily, I shuddered and started scanning my desk for the aircon remote.

*

Now, standing in Marlene’s bedroom, holding her in my arms, I felt the sensation of loss intensify again. For the first time in my life, I was also afraid to face her. I still didn’t know who was to blame for the break-up, if anybody at all; I preferred not to know the details. It seemed final, that was obvious. Nothing else mattered.

“He didn’t know who Alanis Morissette was!” She exclaimed in exasperation, pulling out of my embrace.

“What?”

“Kester! He didn’t know who she was.”

“So?”

“You were right, the age gap was too wide. There, now you know.”

I must have still looked confused.

“I’d felt it soon after he moved in, but it didn’t bother me at first. The relevance of those twelve years started to dawn on me only after a while as little incidents began to accumulate. You know, his still going off to classes, doing homework, playing all those silly computer games, watching Cartoon Network, and other things, stupid little things. Alanis Morissette was just the last drop.”

“Her time was in the early ’90s. It’s not as if she’d been really around lately,” I pointed out in a feeble attempt to defend my brother.

“That’s exactly what I’m saying.” She threw both her hands in the air. “But she’s released another album. I bought it and wanted to share it with Kester and he just drew this blank face. He’d never heard of her, he said. And funnily enough, it was the last straw. But I didn’t know how to tell him, and ...”

I interrupted her, not concentrating anymore on what she was saying. “Any good?” I blurted out, too dumbfounded to think logically.

“What?”

“The album.”

“No, not really.” She turned from me. “Anyway, that’s not the point!”

“I know, I know. I warned you both from the very start. I hate saying I told you so, but I did!”

“This is absurd. You don’t know what it’s about.”

I waited.

“I ... He ... It wasn’t planned.” She let the words hang between us. “You can’t control who you fall for or not ... and ...”

I urged her to go on by raising my eyebrows.

“Well, like you said, Kester is too young for me. Or I’m too old for him. I need to be with someone closer to my age. Maybe settle down.”

“That’ll be a first.” The words sounded condescending; not what I’d intended.

“Maybe I want to be like you. Stop this fooling around. Settle down. Like you!” she challenged.

“You don’t know what you’re saying. Marriage is ...” In that moment I was overwhelmed by all the silences and lack of enthusiasm which had been creeping into my relationship with Jeff, dominating everything between us, and all of a sudden I did not know where to begin explaining. Not to her, not to myself. All the disillusionments and turmoil came crushing down on me. I had to admit that whenever my thoughts wandered in the direction of grasping the situation, I found myself stumbling over the picture of a woman facing her husband in a gas mask. It had stuck with me after Kester had told us a joke about a neglected wife who, failing to impress her spouse with sexy lingerie one evening, confronted him wearing a gas mask the following day: “Honey, have you shaved your eyebrows?” was the only response she got. We were having drinks after work and had all burst out laughing at the time, but when I noticed Jeff’s eyes flooding with amusement, the laughter caught in my throat and I took a quick sip of my cocktail. When I looked over the edge of my sugar-rimmed glass, I saw Henrik watching me, his expression once again impenetrable. The others didn’t register anything, and more jokes followed, but I couldn’t enjoy myself anymore. Later that evening, on our way home, Jeff referred to the joke and laughed again. “How about some sexy lingerie, darling?” he teased.

Sitting next to him in my invisible gas mask, I began to choke. I told him to stop the car and threw up on the pavement.

“Too many martinis,” Jeff commented.

Another wave of bile coming up my throat was the only way I could respond.

Unable to go beyond the crude scene of the joke in my head ever since, it struck me suddenly that I hadn’t communicated any of my disappointments and anxieties to Marlene.

Now, confronted with it all, I tried again, “Marriage is ...” But something announced itself at the bottom of my spine, cold and merciless, and I couldn’t go on. “This is not about me,” was all I managed.

“You’re right, it’s not!” She sounded defiant again, but she was on the verge of tears. “Well, it is kind of,” she continued. “It’s complicated.”

It was in this moment that I realised that I was missing something vital in this whole set-up. That there was a silence between us as well. She was withholding as much as I was, lacking the words or the guts to explain what was really at stake.

I was about to confront her about it when the doorbell rang.

Marlene glanced at her wristwatch. I think she hissed “Shit!” under her breath, but the response was too quick for me to catch the word. She looked at me in desperation, then in the direction of the door, as if willing whoever was on the other side to disappear.

The doorbell sounded again.

“I’m coming,” Marlene whispered, still looking at me.

Snapping out of her tense stasis, she ran out of the bedroom and to the front door. I followed, mystified. Before I saw him, I recognised the voice: “What took you so long?” I could sense the gentle banter in his tone even before I saw the smile accompanying it.

Henrik entered the flat, opened his arms to Marlene and froze as he saw me and the confusion on my face.

“I thought you said she would be gone by now,” he said accusingly to Marlene, his arms dropping to his sides.

And then it all fell into place.

*

“Alanis Morissette, my foot,” I murmured.

“What?” Henrik asked.

“Nothing.” I refused to make eye contact and drew my chin even deeper towards my chest.

Marlene was in the kitchen. Her offer to “talk about it” over coffee hung in the air like a bad smell. As if any of this could be fixed with words. Henrik and I sat on opposite ends of her big sofa, not knowing where to look or what to say. My head was buzzing with the realisation of what I’d just witnessed, but I couldn’t think beyond the image of Henrik’s arms reaching out to Marlene. Did she say something about settling down? “Mr and Mrs Commitment? I thought mockingly and tried to straighten out my posture, but the mountains of pillows enfolding me only made me sink deeper into my corner. I also couldn’t see clearly; direct sunlight blinded me unless I looked in Henrik’s direction or straight into the wall next to me. The air in the room felt like glue. I pushed myself upward, trying to regain some kind of control over what was happening to me. Standing up, I took a deep breath and turned to confront Henrik.

“I ...” I began unconvincingly. “You!” My finger shot out in front of me. “Kester is your friend, dammit!”

“Now!” Anger ignited in his eyes and he also got up from the sofa. I couldn’t remember him ever losing his cool. We stood opposite each other, staring. Then his expression changed to something else, yielding but still calculating, and he focused his gaze entirely on my eyes. I felt cornered. “Who are you to accuse anybody?” he asked.

“Excuse me?”

At a stroke, the room darkened, the sunlight extinguished by clouds.

“You should be the last to point fingers,” he said, turning his attention to my hand, frozen between us in its gesture of accusation. I dropped it, and my eyes followed. I found myself frowning while feeling my inside rise in a sandstorm, the gusts of conflicting emotions rubbing me rawer by the second. Henrik just stood there in front of me for what seemed like ages, the atmosphere heavy with resentment.

Before I could lift my eyes again to challenge his scrutiny, he swiftly crossed the space between us and kissed me. Straight and hard on the mouth while pressing both my arms against my body in a firm grasp.

“Almost ready!” Marlene shouted from the kitchen.

Henrik released me and stepped away. Now the room seemed even darker.

“You have no right to judge anybody. It’s not as if you are honest with yourself. If only you –” He reached out in my direction again, but I instinctively moved a step back. He withdrew his hand and looked away for a second, running his fingers through his hair in a gesture that reminded me of Kester. “You see,” he continued. “If only you wouldn’t lead people on. Some of us have feelings too.” He spoke in a soft but definite whisper.

“What the f ... ?” I began, fury crawling into my cheeks; I only ever swore when pushed against the wall. But Marlene entered the room with a tray and Henrik went to help her before I could finish my question.

They set the coffee mugs, the sugar bowl and a milk jug on the coffee table as if nothing had just happened. Marlene and I drank our coffee sweet but never white. Staring at the milk jug, I felt all the confusion I was feeling crystallising into scorn.

“How could you do this to Kester, both of you?” I hissed. They looked up in a synchronised gesture. I wanted to throw more accusations at them, to scream myself empty, but nothing more would come out. We stood still in silence until Marlene turned to Henrik and began saying something I refused to listen to anymore.

“Why don’t you get dressed!” I sneered at her. She was still wearing that flimsy little garment of hers. Her eyes widened and she pulled the bathrobe closer around her neck.

I couldn’t take it any longer. I stormed out of the room, bumping into the low table and knocking one of the mugs over. I ran to Marlene’s bedroom and grabbed my brother’s belongings. She followed me and I collided with her on my way out.

“Please, let’s talk about this. I didn’t mean to ... It’s not what it seems,” Marlene pleaded, but the teary tone of her voice had no effect on me.

“You’re damn right, it’s not; nothing is, but I’ve had enough of this charade. How could you betray me like this?”

“Betray you?” She said in a small, barely audible voice. “Please, don’t. This is hard enough as it is.”

I pushed past her, throwing a last glance at Henrik, who simply stood rooted in the middle of the room with a quizzical expression on his face as if he was trying to decide something. I wasn’t going to stay around to see what it was and left the flat.

The door slammed shut behind me. I almost fell on the steps, my vision obscured by Kester’s stuff and my scorching tears. I ran out of the building. By now, the sun was completely obliterated by a blanket of brooding clouds, the air heavy with impending change. People rushed passed me, thankfully oblivious to my leaking face.

Approaching my car, I beeped it open and threw the suitcase and the plastic bag into the boot, violently banging it shut. Only then did I realise that I’d forgotten the cardboard box with Kester’s CDs and DVDs in the flat, but I had no energy to go back. I got into the car and threw myself on the steering wheel, weeping uncontrollably. I wanted to get away, to drive straight home, but the urge to share this whole terrible mess with somebody only triggered another surge of tears. I rubbed my eyebrows back and forth. A strong gust of wind rocked the stationary car, confirming the coming storm. After a while, pea-sized raindrops began to splatter against the windscreen and I searched the cubby-hole for a paper tissue. I blew my nose and stared ahead until the rain was coming down in streams. I was glad for the water curtain, which allowed me to get it all out without witnesses.

Gradually, my breath returned to normal and I took a deep gulp of air to clear my drowsy head. Instead, I was overwhelmed by a wave of exhaustion. I looked up into the rear-view mirror and pushed my hair out of my face. My eyes looked puffy, but the irises were clear and strangely light, like amber, instead of the usual dark brown. I traced the outline of my eyebrows, flattening them into shape again. I looked at my pursed lips and licked them slowly with a thick and clumsy tongue. “What’s going on?” I asked my reflection and touched the soft glistening skin with my fingers, suddenly feeling all empty. Comprehension eluded me. With my fingertips resting on my mouth, I refocused my tired, pale eyes beyond the liquid pane ahead of me. Without paying the slightest attention to the elements, a drenched figure was standing on the pavement a few paces away from my car, holding the box with Kester’s stuff in it and watching me intently. Staring back, all I could think about was that I wanted to crawl into that box and be held. I realised that it was time to pack my own bags. I opened the door and stepped into the rain.

The post New writing: The break-up appeared first on LitNet.


Die treinreis

$
0
0

Stoomtrein (foto: wikipedia)

Die simfonie van die treinwiele se klikke-klak, klikke-klak en die vinnige aanhoudende paf-paf-paf van die stoomlokomotief het ʼn kalmerende uitwerking op klein Chrisjan se onstuimige gemoed. Die trane is nie ver nie, maar ’n man van nege mag nie huil nie.

Pa het hulle op die stasie afgesien. Hy het Ouboet gehelp om die groot tas bo-op die bagasierak te kry. Met ’n onleesbare strak gesig het hy die drie seunskinders plegtig met die hand gegroet en die tweeling, Marie en Tinka, met ʼn piksoentjie. Toe die trein die stasie uittrek, het hulle by die venster uitgehang en vir hom gewaai tot hulle hom nie meer kon sien nie. ʼn Eensame figuur op die byna leë perron van Kimberley se stasie.

Die rol komberse is onder die sitplek ingeskuif en die kosmandjie met padkos staan op die uitvoutafeltjie. Almal is nou stil. Die tweeling sit by die vensters en uitkyk. Tinka se arm is beskermend om die vierjarige Gertjie wat sy duim sit en suig.

Na ’n ruk staan Ouboet op. “Ek gaan net gou kyk waar’s alles,” sê hy.

Chrisjan is effe verwonderd. Wat wil hy kyk? Toe hulle met die trein van Johannesburg af diggings toe gegaan het, het hulle elke hoekie en draaitjie van die trein deurgesnuffel. En treine lyk mos maar dieselfde. Maar hy vra nie vrae nie. Ouboet Bertus is al dertien en is die groot een noudat pa nie hier is nie.

Na ’n hele ruk kom Ouboet haastig die kompartement binne. Sy oë is groot. Sy asem jaag. “Die kondukteur is nog net twee waens ver,” sê hy vervaard.

“Nou? Haal solank die kaartjies uit,” sê Chrisjan skouerophalend. Hoekom sou Ouboet so ontsteld lyk?

“Ons het nie kaartjies nie,” kom dit stomp en sonder omhaal. “Ek het net Oupa se telefoonnommer.” Hy haal ’n verkreukelde briefie uit sy hemp se sak.

Hulle kyk hom stom aan. “Nou wat nou?” stamel Chrisjan verdwaas.

“Ek sal kywie hou,” sê Ouboet. “As die kondukteur in die wa net voor ons s’n begin kaartjies knip sal ek vir julle wink. Tinka, dan vat jy vir Gertjie en Marie en gaan wag in die lewwetrie. Chrisjan, ek en jy wag hier. Daar is twee vol kompartemente voor ons s’n. As hy daar ingaan sluip ons gou verby na die vorige wa. As hy met hierdie wa klaar is, kom ons terug. Ek dink nie hy sal weer hierlangs kom nie. Sy koepee is daar voor op die punt.”

Die klompie stem woordeloos in. Dit voel soos ure voor Ouboet wink. Met Gertjie swaar op haar heup strompel Tinka na die punt van die wa toe. Marie is kort op haar hakke. Gelukkig is daar niemand in die lewwetrie nie. Uitasem trek hulle die deur toe.

Terug by Chrisjan in die kompartement loer Bertus versigtig om die deur. Hy hou sy asem op. Sê nou die kondukteur bly in die deur staan as hy die mense se kaartjies knip? Met verligting sien hy hom ingaan en die twee kruip geluidloos verby. Die heel laaste kompartement in hulle wa is leeg en Bertus pluk sommer vir Chrisjan daar in.

Uiteindelik sluk die volgende wa die kondukteur in. Die seuns wag nog ʼn bietjie om seker te maak die kondukteur kom nie terug nie. Toe dit veilig is, gaan verlos hulle die ander drie uit die klein spasie.

Terug in hul eie kompartement begin die dogtertjies giggel. “Daar’t ʼn tannie aan die deur kom klop. Sjoe, ons het geskrik!” proes hulle.

Noudat die spanning gebreek is, is hulle skielik rasend honger. Die kosmandjie word nader getrek en die karige inhoud verdeel. Daarna word slaapplek uitgedeel, want dit is al byna donker buite. Ouboet slaap bo, Chrisjan en Marie in die middel en Tinka en Gertjie onder. Die kondukteur maak nie weer sy verskyning nie en die moegheid oorval hulle. Hulle maak die rol komberse oop en elkeen skrop sy plekkie. Tinka lê by Gertjie tot hy aan die slaap raak.

Chrisjan lê gespanne wakker. Sê nou die kondukteur kom tóg terug? Hy hoor Tinka terugglip na haar slaapbank. Die ander kinders begin een vir een dieper asemhaal. Net hy lê grootoog die donker en instaar.

Hy wil net insluimer toe hy voetstappe in die gang hoor afkom. Dit kom voor hulle kompartement tot stilstand. Sy keel trek toe van benoudheid.

Hy hoor die kondukteur se sleutel in die deur draai.

Die deur gaan effens oop.

Chrisjan trek die kombers oor sy kop. Deur ʼn skrefie sien hy ʼn flitsliggie oor die kinders speel. Dan trek die kondukteur weer die deur toe.

Dit neem nog ʼn hele tyd voor Chrisjan se kloppende hartjie tot ruste kom. Van uitputting raak hy naderhand aan die slaap, maar hy rol onrustig rond. Die telegram wat laas Vrydag gekom het, teister hom. In sy drome staan hy weer met die telegram in sy hand. Hy hoor sy pa se voetstappe aankom. Pa mag nie weet hy het dit gelees nie. Paniekerig probeer hy die telegram wegsteek, maar sy broek het onverklaarbaar nie sakke nie.

Gertjie begin in sy slaap kerm. Hy snik saggies. Chrisjan skrik natgesweet wakker met die narigheid oor die telegram ʼn knop op sy maag. Hy hoor hoe Tinka weer by Gertjie inklim. Gertjie het seker oor Mammie gedroom, dink hy.

Skielik oorweldig die hartseer hom. Die verlange na sy ma pyn in hom. Hy mis ook vir Sussa so baie. Sy was altyd aan sy kant as Alet of Ouboet hom boelie. Nou is hy die oudste na Ouboet en hy moet help om na die kleineres te kyk. Trane loop stil oor sy wange. Van daardie vreeslike dag af toe Mammie en Sussa en Alet in die vleidam verdrink het, is die lewe baie deurmekaar. Hy wil nie eers daaroor dink nie. Sy hart is ʼn klont binne-in hom.

Chrisjan probeer die gedagtes wegskuif, maar die beelde van daardie dag bly in sy kop opkom. Hy sit regop. Hy wil nie meer op die slaapbank bly lê nie. Hy wil uit. Gaan rondloop. Dis al wat help om die dink te keer. Tog waag hy dit nie, en hy gaan lê maar weer.

Die gedagtes bly hulle aan hom opdring.

Pa is so legerig sonder Mammie. Mens kan nie juis met hom praat nie. Dit voel amper asof hy ook weg is. Niks meer gesittery van Gertjie op sy skoot nie. Niks stories van toe hy klein was nie. Toe die perskes begin blom het, het hulle verniet gewag dat hy hulle roep om perskebloeisels te kom pluk vir die huis. Seker oor hy nie meer vir Mammie ʼn verrassing kon maak nie. Hulle het net later ʼn paar takkies bloeisels in botteltjies op die grafte gesien. Pa’t nie eers vir hulle gesê om saam te kom nie.

Toe pa se kop diggings toe begin staan het, het dinge ‘n bietjie beter geword. Pa het weer begin gesels. Hy was vol planne en drome. Pa was nooit baie lief vir boer nie. Daar was te veel droogte en gesukkel. Maar die gedagte aan die diamante het sy oë laat vonkel. Die avontuur van diggings toe gaan het hulle almal opgewonde gemaak.

Vir ʼn rukkie het dit goed gegaan. Alles was nuut en interessant. Hulle het lekker gebly in die losieshuis. Die tannie was goed vir hulle. Maar dag vir dag het Pa niks gekry nie. Dae het maande geword. Hy het weer stil en onbereikbaar geword.

Die plaas se geld het begin opraak en hulle moes uit die losieshuis trek. Die blyery in die twee tente en die selfkosmakery het nie gewerk nie.

Nou sit hulle op die trein na Oupa-hulle toe. So sonder kaartjies. En die ander weet nie van die telegram nie. Hy’t vir niemand gesê nie. Nie eers vir ouboet nie.

Chrisjan se keel trek toe. Hy wil nie oor die telegram dink nie. Angs dryf hom en hy seil van die bank af en sluip stilletjies by die deur uit. Dis darem al lig.

Daar in die gangetjie kry die kondukteur hom.

Gespanne wag hy vir die kondukteur om te praat.

“Boetman, ek het nog nie julle kaartjies geknip nie,” sê die kondukteur, nie onvriendelik nie.

Chrisjan probeer praat, maar kry eers niks uit nie. Dan kom sy stemmetjie sag en benoud: “Ons het nie kaartjies nie, Oom.”

“Ek het so iets vermoed,” sê die kondukteur en hy loer by die kompartement in. “Waar is julle ouers?” vra hy.

Ouboet sit nou regop op die boonste slaapbank en antwoord: “My pa is by die diggings, Oom. Ons gaan na my oupa toe in Johannesburg.”

“Wat is jou naam, ou seun?” vra die kondukteur.

“Bertus, Oom,” antwoord hy en haal die verkreukelde briefie uit sy bosak. Dis vuil van baie uithaal om te kyk.

“Dis my oupa se telefoonnommer, Oom,” sê hy heserig.

Die kosbare briefie is amper soos ʼn offer in die plek van die kaartjies.

Die kondukteur ry op en af op sy tone en tik-tik met sy knipper op die briefie.

“Ek is regtig jammer, maar ek sal julle op die volgende stasie moet afsit,” kom die beslissing. “Dis Wolmaransstad. Die inspekteur klim gewoonlik op Klerksdorp of Potchefstroom op en as hy agterkom dat ek julle verniet laat ry het, kan ek my werk verloor. Ek sal die stasiemeester vra om jou oupa te bel om julle te kom haal.”

Die kinders kyk hom verslae aan. Vir ʼn oomblik lyk dit of hy weifel. Sy skouers word krom asof hy iets swaars dra. Dan draai hy om en stap weg.

Die vyf kinders bly verlate met hulle groot tas, bondel komberse en kosmandjie op die perron agter, terwyl die ander passasiers wat afgeklim het, in die duikweg verdwyn. Niemand het opgeklim nie. Hulle sien hoe die kondukteur kopskuddend met ʼn man met ʼn vlag gesels en vir hom die briefie gee.

Die skril geluid van die kondukteur se fluitjie klink waarskuwend op. Hy spring in die trein. Met ʼn langgerekte, hartseer fluit stoom die trein die stasie uit. Vir oulaas lig die kondukteur sy hand simpatiek in ʼn groet terwyl hy nog halflyf by die trein uithang.

Die ouerige stasiemeester maak die kinders in die wagkamer tuis. Hulle hoor hoe hy in die kantoortjie langsaan die telefoon se slinger draai. Toe die sentrale optel, vra hy vir Johannesburg. Die verdere gesprek is te sag vir hulle om te hoor.

Tinka haal die laaste beskuit uit en verdeel die melk wat oor is, tussen hulle. Sy bêre net ʼn bietjie vir Gertjie vir later. Niemand praat nie.

Uiteindelik kom die stasiemeester weer die wagkamer binne. “Ek het julle oupa gekry,” sê hy. “Hy sal julle kom haal. Maar dit is ver; dit sal lank vat voor hy hier is.”

“Baie dankie, Oom,” sê Ouboet bly.

“Kom ons gaan speel hop-skots,” stel Marie voor en die drie kleinstes hardloop na buite. Chrisjan voel nie lus om saam te speel nie. Die nuus het vir hom geen verligting gebring nie. Hy stap weg en gaan sit op ʼn klip onder ʼn doringboompie daar naby. Ingedagte trek hy patrone in die stowwerige grond.

Bertus kom sit by hom. “Toemaar Chrisjan,” probeer hy troos, “as ons eers by Oupa-hulle is, sal alles beter wees.”

Vir ʼn oomblik kyk Chrisjan hom byna vyandig aan. Dan laat sak hy sy kop. Dis nie Ouboet se skuld nie. Hy wéét nie eers nie. Tog voel dit vir hom asof Ouboet hulle verraai het. Hy kan nie met hom praat nie. Dis asof hy nie meer een van hulle is nie.

Bertus sug, vryf Chrisjan se hare deurmekaar en stap dan terug na waar die ander op die perron speel.

Die dag draal lank. Die stasiemeester se vrou stuur ʼn mandjie met kos vir die kinders. Gertjie raak aan die slaap op ʼn kombers wat Ouboet vir hom op ʼn bank oopgegooi het.

Toe die Chev voor die stasie stilhou, hardloop die ander kinders hulle oupa opgewonde tegemoet. Chrisjan tel die leë kosmandjie op en kom loodvoet agterna. Die andersins streng, effe ontoeganklike man groet hulle bewoë.

Chrisjan sink in ʼn hoekie agter in die motor weg. Ouboet sit voor. Dis ʼn lang rit. Chrisjan se hart word al swaarder. Hy sluk aan ʼn knop in sy keel. Hy wonder wanneer sal Oupa vir hulle sê ...

Hy hoor hoe Marie vir Tinka fluister: “Ouma sal seker vetkoek bak.”

ʼn Traan biggel oor Chrisjan se wangetjie. Vetkoek help niks. Al waaraan hy kan dink, is die telegram van sy oupa af.

In groot letters staan dit in sy kop geskryf: SAL BERTUS INNEEM Stop PLEK VIR ANDER IN LANGLAAGTE WEESHUIS Stop GROETE Stop.

The post Die treinreis appeared first on LitNet.

Voortrekker

$
0
0

Wium van Zyl (foto: Naomi Bruwer)

Die vrou in Voortrekkerdrag het ongemerk die plein bereik, die gesig diep in die kappie. Soos iemand wat maar altyd op die einder van die wye, sonverskroeide plaveisel aanwesig was. Op die rand van die ruimte waaroorheen mense soms haastig, meestal drentelend beweeg, waar in die middaguur arbeiders kompleet soos gevallenes ‘n uiltjie knip. Waar ontevredenes met tye massale vertonings van woede lewer. Waar die generaal van roestige brons hoog op ‘n voetstuk van sandsteen streng sit op sy hings, karwats in die hand. Maar nie streng genoeg om die morsige duiwe te verwaai nie. Of die kruipende verwaarlosing. Of wat nou aan die gebeur is.

*

Swaar sleep die wolke aan hul skadu’s oor die hellings. Hy blaas die stoom oor sy koffie weg, sy blik roerloos op die Outeniekwaberg. Kyk, dink daaroor na. Hoe kom dit dat hierdie panorama nooit vastigheid kry nie, al het die binnekrag van die aarde die berg al ondenkbaar lank terug hier omhoog gedruk? Omdat die ligval steeds verander, al bly die rotsagtige werklikheid onversteurd? Van ander dinge het hy oor jare geleer om ‘n foto met die oog te neem, ‘n straat, ‘n teiken, selfs ‘n meisie se skouers, die roering van haar borste, om dit dan versigtig te bêre vir wanneer hy dit weer wil bekyk.

Daar is nog sulke plekke. Die stil vloei van die Zambezi by die eindpunt van die Caprivi. En die oorhang met die syferfontein in Kaokoland waarin hy dae moes lê om sy krag terug te kry na die bloedverlies. Maar hier, uit hierdie aarde, is hy gebore, die landskap se emosies is syne. Nooit is dit dieselfde nie.

Jou vyand se vyand is jou vriend. Wie het dit nou weer gesê?

‘n Mens sou maklik kon dink die plasie in die bergkom is ‘n vakansieplek. Wat dit eintlik ook was, vandaar die nuttige geriewe vir die manne. As een van hierdie Slamse nog gedink het jy kan hier kom rondlê, sou hy na vanoggend voordag se drafsessie in vol mondering met die voetpad uit wel vinnig van gedagte verander het. ‘n Klomp groentesmouse en toonbankape noem De Wet hulle. Maar hulle wíl en Al-Kaïda skrik nie om te betaal vir Boere-kundigheid nie. Belastingvry. ‘n Mens behoort respek te hê vir mense wat in hierdie tyd nog vasberade is om alles te wil gee vir hul waardes. En wat is meer indrukwekkend as ‘n wrok van ‘n duisend jaar?

Wanneer De Wet nog maar by sy deur uitkom, spring hulle al om aan te tree op die ongerieflike klein paradegrond om dan netjies na die lesingsaal te beweeg.

Op die tafel lê ‘n arsenaal outomatiese wapens. Lope wat swartblou skitter. Bestaan daar ‘n mooier kleur? Tog eenders, al het die fynbesnaarde instrumente soveel verskillende vorme, bedink deur geniale ontwerpers uit opponerende weermagte?

De Wet se Engels het ‘n oorduidelike rasperig klank wat sy herkoms net soveel as sy van verraai. Tog kan ‘n mens nie genoeg kry van die entoesiasme waarmee hy die een onderdeel na die ander teen die lig hou en die werking uitlê nie. Baie van hierdie jong manne wat so intens luister, is eintlik ook Afrikaans, verstaan hul instrukteurs tot in die kern. Al word hul heiligste emosies oor baie eeue al gekoester in die krultekens van nog ‘n ander taal.

Na die middaggebed trek hy self die proefvoertuig nader. Die son steek, maar so hoort dit. Ook met sweet moet jy leer omgaan as jy akkuraat wil wees wanneer die oomblik aanbreek. Keer op keer word in die verbygaan na die skywe geskiet, Amerikaanse mariniers van karton. Elke keer druk hy die spoed hoër. Keer op keer word van wapens verwissel.

Laatmiddag verskyn die plofstofdeskundige wat vir elke opleidingsessie ingevlieg word. Niks onderskei hom van ‘n netjiese sakeman uit byvoorbeeld Pakistan nie. Sy pak en das is onberispelik. Miskien is dit presies wat hy is, Mohamed Abrini. In sy ander lewe, waar hy ook ‘n ander naam sal hê. Een of meer liefdevolle vroue, dalk ‘n string fyn-opgevoede kinders. Geen druppel sweet verskyn ooit op sy gesig nie. Sy modieuse skoene blink asof stof nie bestaan nie. Al spreek hy die woord “booby trap” snaaks uit, is daar niks grappigs aan sy kennis nie. Eintlik ontbreek alle humor. Wat kan daar ook snaaks wees aan die lyfband met die houers en die ontstekingstelsel op die tafel. Wanneer die manne een vir een na vore kom om dit aan te pas en ‘n entjie daarmee te loop, die plofstof vervang met sandsakkies, is dit met heilige ontsag. Vir die hoogste rite van die djihad. Sou Mohamed se vroue met oorgawe bereid wees om die bom onder die boerka te dra as die oproep kom? Swanger word aan die hoogste doel? Die lesing loop direk oor in die aandgebed.

Teen etensparade hang daar ‘n skerp klein sekelmaan bo die berg, waaroor ‘n mistigheid toegesak het. Die naweekkamp is verby.

*

Veel van ‘n restaurant is dit nie, maar dit beloof darem ‘n keer iets anders, ongesonder en bekender. Hulle bestel albei ekstra porsies spek by die ontbyt. De Wet koop oudergewoonte ‘n paar koerante en begin verwoed lees. Hy self gaan rondkyk in die aanliggende antiekwinkeltjie vol wawiele, volkspeledrag, ou meubels. Dit is die soort plek waar ‘n mens nog op prente van veldslae afkom. Stormberg, Majuba, Bloedrivier, sy passie.

Die bruin meisie met die kos daag op, ‘n stukkie wakkerte tussen die versletenheid. Van agter die geldlaai kyk die mevrou streng na die twee middeljarige mans, asof sy bedag is op verkeerde gedagtes wat tot dade kan lei. Buite ratel ‘n donkiekar verby.

“Jy weet, ons was simpel om terug te kom. Of miskien moes ons nooit deelgeneem het nie. Vir hiérdie mense!”

De Wet druk met sy vuis op ‘n koerantbladsy.

“Hier is jou wragtag ‘n kamma geleerde professor wat beweer ons moenie aandring op ons taal nie, want dit sou oneties wees. Ek het julle mos gesê menseregte is ‘n grootliegstorie. Boereverneukery van die simpelste soort. Die vent het al die voordele gehad terwyl ons die stront moes opvang – lekker studeer, bevorder geraak, in gerief sy vrou gestreep. ‘n Paradysie wat ons vir hom beskerm het. Nou wil hy seker maak hy kan nóg langer op sy sponsgat sit. Te moer met sy eie mense.”

Hy verwonder hom oor die plofkrag in De Wet se stem, die vlamme in sy oë. Eintlik is hy meestal stil, eerder ‘n man wat hom beperk tot die regte bevel op die regte tyd. Wat sy entoesiasme bêre vir die slim meganismes van wapens, die presiese lading van koeëls. Al is hy iemand wat alles onder die son lees en oor wie se kennis ‘n mens net verstom kan staan wanneer hy dit ‘n slag te voorskyn haal.

“Hy is maar een van dié wat hulle gatte afgeskrik het toe daar ‘n klompie studente begin dreig het met iets wat net lyk na geweld.”

Hy waai ‘n vlieg weg van sy peperbestrooide eier, vat ‘n hap en blaai verder.

Nou moet jy nog dié een hoor: “Die enigste doel vir wit mense, Afrikaners spesifiek, behoort te wees om te wag tot hulle sterf of om selfmoord te pleeg, soos die samoerai wat op sy kort swaard val as hy in oneer beland het.”

Vandag gaan die pad huis toe lank raak. Dinge soos dié wat De Wet in een van sy diep swyes laat verval.

Buite dreun ‘n boer in ‘n bakkie verby. Dan is dit net hul messe en vurke wat klik. Uiteindelik staan hulle op om te betaal by die tannie met die strak gesig. Dis of De Wet se hink opeens erger is, sy soewenier uit Cuito. Hy self gooi ‘n stewige stapeltjie orige munte in die potjie van die kelnerin wat so opwindend oor ‘n tafel kan buk, stap dan haastig na agter om die goed te koop wat sy oog in die antiekwinkeltjie gevang het. Ook ‘n present vir De Wet laat hy toedraai. Dalk troos dit hom.

As die bakkie uiteindelik die blonde vlaktes vat, praat De Wet nog een keer.

“Miskien het die fokkers reg. Miskien is selfmoord al regtig edele daad waartoe die mens in staat is.”

Die dag begin te broei.

*

Die swaar vrou in die lang, lanferswart rok beweeg stadig, effens hinkend, maar tog met byna manlike energie op die skare af wat ‘n vuur met motorbande teen die generaal se voetstuk gemaak het. Die sandsteen gee soms met klein ontploffings mee. Terwyl joelend gewag word vir die oomblik dat die sokkel nie meer die gewig van die gehate simbool in brons kan dra nie, kom die vrou agter hulle nader. ‘n Enkeling in ‘n stadige, statige volksdans, nog ongedans. ‘n Figuur wat die swangerte om haar middel dra soos lood. Met ‘n vasberadenheid wat vir Drakensberg nóg Rubicon sal stuit.

The post Voortrekker appeared first on LitNet.

Bietjie bietjie maak baie

$
0
0

In die hemel was hy nie ’n god nie, skaars ’n held. Maar hy was die koning. Soek was sy twaalfde dogter, gebore van sy twaalfde vrou.

Dogters word nie prinse nie, nie eens in die hemel nie.

Hulle sê sy ander vrouens en dogters sit en weef in ’n vallei. Hulle weef trane soos mens ’n storie skryf. Woord vir woord. Druppel vir druppel.

Soek se ma het ’n mandjie in die kremetartboom buite die kamer gehang voor haar geboorte. Sy het met die ape bevriend geraak, snags aan hulle stories vertel en lekkernye met hulle gedeel. In die mandjie was ’n tou, ’n opgevoude stuk papier en ’n blik met koringsaad.

“Jou naam is Soek – jy mag vra wat jy wil,” het haar ma gefluister toe sy die pasgebore baba in die Moses-mandjie wegsteek. “Haar naam is Soek – sy mag gaan waar sy wil,” het haar ma vir die ape verduidelik. Haar ma is toe weg na die vallei, sonder haar dogter en met ’n mes in haar keel.

‘n Meisie word vinnig groot as almal dink sy’s ’n aap. Dink net wat die koning se mense aan haar kan doen met klippe en hande en woorde en oë. Tande breek, spiere kneus. ’n Vel brand maklik, ’n lyf weet goed hoe om nog bloed te maak.

Dink net hoe sterk so ’n meisie word. Met klippe en hande en woorde en oë.

Dink net hoe stil so ’n meisie word. Hoe kwaad.

Op ’n dag laat sak Soek die mandjie af na die aarde.

Sy klouter self ondertoe. Dan ruk en pluk sy tot die tak van die kremetart daar bo breek en die tou langs haar voete val. Hulle sê ’n stukkie van die hemel het die dag afgeskeur.

Soek vou die papier oop. Dit verander in ’n wit muil.

Sy strooi ’n handvol saad op die grond sodat sy die plek weer sal ken as sy ooit wou teruggaan en klim op die rug van die muil.

“My naam is Soek. Ek kan gaan en vra wat ek wil.”

Stories gebeur onderweg. Bietjie vir bietjie en ook in stukke, net soos vrouens trane weef. Van land na land, van bord na bord.

Hier op die aarde om vol tafels en bakke is daar nooit stilte nie, sien Soek. Party onderwerpe word wel afgeskeep. Hulle kruip weg in die hoeke van kombuiskaste, en wag vir ’n kind of vreemdeling wat nie die fatsoenreëls van die huis ken nie.

Partykeer is Soek die vreemdeling, soms is sy die gasvrou.

Op ’n dag soos vandag, om ’n tafel soos hierdie een, uit borde soos alle ander, eet twaalf van hulle saam. Die gasvrou sê: “Ek het gewonder wat om vir julle voor te sit? ’n Norra, ’n halfgebakte rabarbertert, ’n handjievol rosyne, dalk olywe of falafel – dit ken julle mos – karkoerkonfyt op uitgeryste mosbeskuit, ’n katvis, ‘n kilogram kritiek, of ’n taktvolle gesprek oor ons almal se doen en late, my ou katkisasieboek, of die vrae wat sommerso nog uit my kindertyd uit my mond glip?”

“Die disse lyk heel goed,” sê die man met die helder lig in sy oë. “Kan ons maar met ons hande eet, al is dit stukkend?”

“Dis messegoed wat ongemak veroorsaak,” sê die gasvrou.

Die man met die fluit vertel vir Soek van die groot droom waarin alles uitgedroom is. Goed en sleg, oor en oor.

“Daar is ook afkooksels vir onverganklikheid wat gebruik word. Vermiljoen, rooiswawel-arseen, glimmerlei, soutammoniak, salpeter en geelklip.”

“Soos die towerdrankie van Getafix,” sê die kind wat boeke verslind.

“Die ander metodes is meer doeltreffend,” sê die man in die saffraanklere.

“Bedoel jy kalmte, sagtheid van gees en beskeidenheid? Dit smaak wel lekkerder,” sê die profeet, wat ook as weeskind grootgeword het.

“Onder andere, maar ook die gesprekke, hierdie einste woorde wat ons nou gebruik.”

“In die begin was die Woord,” mymer die pa.

Dis ook net mans se woorde wat tel, dink Soek. Selfs hier tussen mense. Sy wil saam met haar ma’s en susters om ’n tafel sit en praat oor die woorde wat niemand mag sê nie, die vrae wat weggesteek word.

“Maar wie het God geleer om te skryf?” vra die oudste seun.

Iemand bid: “Seën, Here wat ons eet, laat ons U nooit vergeet.”

“Ek bid in prentjies,” sê die jongste seun.

“Toe ons jonk was, was strokiesprente van die duiwel,” sê die ouma.

“Ek het nie geweet die duiwel kan teken nie, Ouma.”

“Hoe weet mens wie die duiwel is, Ouma? Is hy altyd sleg?”

“Van Judas is verwag om die vat te breek sonder om wyn te mors, my kind.”

“Arme bliksem,” sê die pa.

“Die duiwel het opgegee om mense te verlei met die groot dinge – dis die klein goedjies wat hy gebruik,” sê die profeet.

Soek wonder of haar pa toe ooit sy seun gekry het.

“Wat sal ons met die duiwel doen as ons hom kan vang?

“Sal ons hom sherbet voer en voer tot hy rond is, tot hy bars?” vra die jongste kind.

“Ek sal hom vra waar hy vandaan kom, en wie sy vriend is, of hy alleen voel,” sê die ouboet.

“As hy sy hande voor ete gewas het en hy kou toemond, kan hy maar saam eet,” sê die gasvrou. “Onthou tog om servette te gebruik en nie julle moue nie, kinders.”

“Wat sal hy eet?” wonder die ouma. “Soek, wat sal jy hom voer?”

“Varkribbe,” sê die jongste kind.

Die kortste pad na ’n man se hart is deur sy borskas, dink Soek.

“Maar sê nou maar die duiwel besluit om goed te word, wat sal dan gebeur?” vra iemand.

“Daar is nie ’n duiwel nie. Dis net verskillende maniere om na dieselfde ding te kyk. In elk geval, Ouma sê altyd hou jou oë op jou eie bord.”

“Dis net ’n storie van Lucifer wat ’n engel was en soos God wou wees.”

Kan alles nie net makliker wees nie, dink Soek.

Die man met die lig in sy oë sê saggies: “Jou naam is Soek, jy kan glo wat jy wil.”

“Engele van vuur, mense van grond en water, is God dan gemaak van lug, Pappa?”

Die gasvrou sê: “Is julle reg vir nagereg?”

Soekie hoor die boeke val voor sy wakker word. Die deur van haar kamer stamp stamp stamp teen die boekrak. Stamp stamp stamp. Hy probeer nie eens meer om dit saggies te doen nie. Wie sal hom in elk geval hoor? Haar ma kan niks meer doen nie. As sy haar oë oopmaak, sien sy hoe die diefwering voor die venster wit skyn in die maanlig. Dit maak blokkies op die vloer. Stamp stamp stamp. Sy staan op, begin haar boeke een vir een optel.

Die Koran, die Bybel, die Ramajana, die Vedas en Puranas, haar ensiklopedie oor Afrika-gelowe, die Pali Kanon en Dhammapada.

As die woorde binne-in tog maar waar wil word.

Stamp stamp stamp. Soekie pak die boeke in hopies om haar bed. As haar pa die deur finaal oopdruk en die swaar boekrak skuif, tel sy die laaste boek op. Die Grimm-broers se sprokies.

The post Bietjie bietjie maak baie appeared first on LitNet.

Om vredeswil

$
0
0

Prent se bron: writersforensicsblog.wordpress.com

Dr Robert Neethling stap oor die drumpel van die Grand Hotel in Oslo. Die gedruis en geskarrel van Karl-Johanstraat en die vrou wat hom in sy gesig gespoeg het, word oombliklik uitgesluit. Hy neem sy hand met die sakdoek wat sy neus en mond bedek het, weg. Sy neusvleuels beweeg liggies. Daar is nog ’n sweempie van die muwwerige gliserienreuk van die vrou oor, maar dis nou hanteerbaar. Soos wanneer hy terugdink aan sy moeder wat kleintyd op ’n snesie spoeg en sy mond skoonvee. Hy kan die aksies verdra as hy die insidente kan herformuleer, die persoon bejammer. Sy moeder het arm en sonder klas grootgeword; die vrou hier buite weet kennelik ook nie van beter nie. Sy is in elk geval, wel, vét.

Hy neem ’n diep asemteug deur sy neus. Die reuk van ’n vyfsterhotel is altyd beter as sy herinnering daarvan: vars gestrykte linne, lemmetjiewater, die geur van ’n nuwe boek.

Hy gaan sit in ’n leunstoel in die voorportaal. Dis beter. Net eers asemskep. Hy glimlag selfvoldaan. Dis vandag 9 Desember. Hy het ’n uur gelede die gasteboek by die Nobelinstituut geteken. Sy naam in groot ronde letters geskryf langs die name van Frédérick Passy, Henry Dunant, Kofi Annan, Martin Luther King Jr, Nelson Mandela, Frederik Willem de Klerk, Moeder Teresa, Aung San Suu Kyi, Barack H. Obama, Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee, Tawakkol Karman. Dis ’n ellelange lys. Alhoewel hy nog nooit van sommige van hulle gehoor het nie, het hy die gevoel gehad dat hulle hom ken.

Die lys van bykans 150 name in die boek voel werklikwaar heel gewoon. Asof hulle almal saam gegradueer het en nou ’n konferensie bywoon. Hy het deur die boek geblaai nadat hy daarin geteken het. Hy het die selfversekerde krulle, draaie en strepe wat die afgelope honderd en wat jare neergepen is, as gul ervaar. Die name vertoon ’n gemoedelikheid, asof hulle wil sê: “Welkom hier in die boek, besonderse mens, jy’s nou ook uitgelese, jy’s een van ons, Robert.”

Die res van die gewoel en drukdoenery voel onwerklik, asof iemand dit aan hom vertel het, of hy dit dalk in die koerant gelees en nie self daaraan deelgeneem het nie.

Vroegmiddag, op die negende Desember in Oslo, bestorm ’n skare mense dr Neethling. Die mense hou plakkate omhoog wat bekrap is met beledigings en swetswoorde. ’n Vrou wat met bitsige oë na hom kyk, trek haar mond op ’n tuit en spoeg hom vol in die gesig. Sy snou hom toe: “Jy’s nie die titel ‘mens’ waardig nie. Monster! Maniak ...!”

Nee, berispe hy homself, nogmaals nee. Hou onmiddellik op. Dink nie daaraan nie. Dis net ’n vet vrou wat niks het om haarself mee besig te hou nie. Jy ken die tipe. Dis die vrouens wat na jou gesondheidsplaas reis. Jou betaal om hulle aanvaarbaar vir die samelewing te maak. Sy’s vet, Robert, sy kan nie helder dink nie. Laat haar gaan.

“As u gereed is, dr Neethling, kan ons nou na die Nobelsuite beweeg. Die sekuriteitsklaring is voltooi.”

“Dankie, Kommissaris.”

Die beamptes drom om hom saam. Die insident het hulle sweerlik laat skrik. Dit sal ’n massiewe verleentheid wees as iets slegs met hom gebeur in Oslo, veral voor die oorhandiging.

Die gebeure hoort eerder op een van die geskilderde panele in die stadsaal. Hy kan hom dit goed voorstel. Hy sou deel wou wees van die legende van Oslo se beskermheilige, St Halward. Hy, dr Robert Neethling, op die oewer van die fjord, ’n groengeklede, beheerste toeskouer. Hy sien hoe die boewe die tou eers om Halward se lyf en dan om ’n meulsteen bind. Die verkragte meisie wat Halward gered het en per skuit na die oorkantste wal van die fjord geneem het, staan digby dr Robert Neethling. Haar benerige en bebloede lyf druk kaal teen syne. Sy arms is om haar gevou; sy prewel: “Kan iemand tog nie die jonge Halward red, soos hy my gered het nie?” Net voor die boewe Halward doodmaak, draai hy sy kop, kyk na dr Neethling en die meisie wat krampagtig aan hom klou. “My broer, kyk na haar … beskerm en voer haar,” is die woordelose opdrag. Drie pyle word in Halward se hart geskiet. Hy val. Hy is nog nie dood nie. Die boewe rol hom en die meulsteen in die fjord in. Hulle lag uitbundig, draai om en kom dreigend nader. Stop as hulle die verbaasde jubelkreet van die meisie hoor. Die heilige Halward se lyk en die meulsteen waaraan hy vasgebind is, dryf na die oppervlak. Die wonderwerk is vir altyd vasgevang in die stadsaal van Oslo.

Heel waarskynlik was Halward vetsugtig. Hy het weliswaar tot die adelstand behoort, en dr Neethling weet met sekerheid dat die rykes, selfs in 1043, die uitgevretenes was. Hoekom die klip sou gedryf het, kan hy nie verklaar nie. Miskien was dit hol.

Dr Neethling bedank die veiligheidswagte wat die Nobelsuite deursoek het. Hy het drie salige, allenige ure voordat hy weer iemand hoef te aanskou. Hy sluit die deur van binne, al weet hy dat die wagte die stel kamers bewaak. Voor die balkon en die vensters is daar koeëlbestande versperrings. Dit is oorspronklik aangebring vir oudpresident Obama. Niemand kan nou naby hom kom nie.

Hy stap deur die ingangsportaal, waar die vorige Nobelwenners goedig vir hom grinnik – ag maar dis wonderlik om jou te sien, gesels bietjie met ons, vertel ons wat jy gedoen het om vrede te bewerkstellig – en dan stap hy deur die sitkamer in die rigting van die balkon. Gelukkig is die suite klankdig. Sal hy loer, wonder hy? Besluit dan daarteen en stap doelgerig na die badkamer.

Hy stort onmiddellik, die water so warm as moontlik. Met growwe, gegeurde sout skuur hy die smalende woorde en die uittartende oë van die blonde vrou met die vol lyf van hom af. Die arme ding kan dit in elk geval nie verhelp nie. Dan tap hy ’n diep bad, gooi ’n hele bottel vredesolie in. Hy sal hom nie aan haar of haar trawante steur nie. Hy sal toelaat dat die vettigheid van sy sukses hom salf. Die Noorweegse polisie sal toesien dat die insident nie herhaal word nie.

Dis die dag voor sy Nobeltoekenning! Niks kan meer verkeerd loop nie. Die sekretaris het die protokol deeglik met hom bespreek. Na die repetisie by die stadsaal voel hy gereed vir môre se seremonies. Hy sal die Nobelraad volg deur die houtdeur waarop die toneel van ’n ridder wat die slang van onmin onthoof, uitgekerf is.

Hy sal voor die Koning en Koningin buig en dan op die stoel vir die vredeslaureaat gaan sit. Die voorsitter sal eers die seremonie met ’n voorlesing uit Alfred Nobel se testament open: “Vir die uitsonderlike en volhoubare daarstelling van broederskap tussen nasies; vir die vermindering en moontlike uitwissing van oorlog; vir vrede.” Die redes vir die toekenning aan hom sal puntsgewys bespreek word. Wanneer sy naam gelees word, sal hy opstaan, die diploma, goue medalje en dokument wat sy prysgeld beskryf, ontvang. Dan sal hy sy lesing lewer voor 2 000 uitgesoekte gaste. Hy kan gerus vanaand, na die mediakonferensie, sy toespraak in die ontvangslokaal vir die vorige wenners lewer, dink hy.

Na sy toespraak sal hy terugkeer na die Grand Hotel waar die skare hom voor sy balkon sal toejuig – heel moontlik hier en daar iemand wat hom eerder sal uitjou, as hy aan vandag se gebeure dink. Om sewe-uur die aand terug na die banket in die banketsaal en dan sal hulle almal sy genialiteit eerstehands ervaar.

Hy voel-voel na die kluis se sleutel in sy broeksak. Gelukkig nog veilig. Hy sal die 250 vredespille net voor die geleentheid uithaal. Dit self oorhandig aan die sekretaris, wat sal toesien dat elke gas net een pil ontvang. Eintlik wou hy dit self op elke gas se tong geplaas het, maar die sekretaris het hom verseker dat hy self sal toesien dat niemand meer as een pil drink nie.

Die enigste keer in die geskiedenis van die Nobeltoekennings dat die banket gekanselleer is, was vir Moeder Theresa wat gevoel het dat die geld eerder op die armes gespandeer kon word. Met die 7 000 Amerikaanse dollar wat op 250 uitgevrete gaste spandeer sou gewees het, het Moeder Theresa op Kersdag vir 2 000 haweloses ’n aansit-ete gegee.

Dr Neethling is verbaas dat die Nobelraad ingestem het dat hy die werking van sy vredespil aan die Koning en sy gaste kan demonstreer. Veral te midde van die polemiek wat sy vredesoplossing veroorsaak het. Ongelukkig is hulle nie ondervoed, uitgeteer of aggressief nie. Dit sou ideaal wees om die aktiviste wat juis nou buite sy venster staan en skree, te gebruik. Hy fantaseer hoe hy op die balkon staan en vir die jillende masse die vredespille gooi.

“Dè, eet, hier is my oplossing. Gebruik dit as julle daaglikse brood.”

Die gevaar bestaan natuurlik dat iemand twee sal drink – en dit kan hy nie nou toelaat nie. Een dosis elke 24 uur vir maksimale effektiwiteit.

Dr Neethling klim gloeiend uit die warm bad. Breek die seël van nog ’n bottel olie. Hy kan dit vandag bekostig om kwistig te wees. Hy droog homself eers af en vryf die olie behaaglik oor sy hele lyf terwyl hy verder fantaseer. Die muskusgeur maak hom jags. Maar dr Neethling is ’n man met selfbeheersing. Hy besef terdeë dat hy nie nou in sy huis op die gesondheidsplaas is waar hy hom aan sy drange kan oorgee nie.

Die ideaal sou wees om eerder in die Domkirke, Oslo se hoofkatedraal, die waansinnige skare een vir een te bedien. ’n Donker afgesonderde kamer behang met wynrooi damask, druppende kerse, “Herz und Mund und Tat und Leben” van Bach, die gretige vlesige monde wat een vir een voor hom oopgedwing word, hy wat goedig glimlag wanneer hy ’n pil op elk se tong plaas.

“Dè, eet, hier is my oplossing. Gebruik dit as jou daaglikse brood.”

As die rustigheid van self- en lotsaanvaarding oor die skare toesak, sal hy homself verskoon. Hy sal die skare wat mekaar begin omhels, verlaat sodra hulle verdwaas begin rondkyk en met omstanders begin klets oor ditjies en datjies. Waar is die heilige dr Robert Neethling? As hy maar net ’n rukkie langer by ons kon bly. Die hoeksteen van die Domkirke, wat die geveg tussen die magte van goed en boos uitbeeld, sal hy liefs ignoreer. Hy sal dan veilig deur die strate van Oslo kan wandel, seker in die wete dat niemand hom weer sal of wil verskree of op hom sal spoeg nie.

Tensy iemand natuurlik ’n dubbeldosis inkry.

Dr Neethling trek die verwarmde japon en pantoffels aan en strek hom uit op die koningsbed. Hy stel sy interne wekker vir ’n uur, maak sy oë toe en raak oombliklik aan die slaap. Hy droom oor, nee, hy onthou, die beginpunt van hierdie sukses.

Anatomieles, sy eerste kadawer. Dit was ’n gebalsemde wit vrou. Sy was uitsonderlik vet. Sy’s vroeg in haar veertigs dood – ’n hartaanval. Alhoewel die professor hulle duidelik laat verstaan het dat hulle respek teenoor die kadawers moet toon, het hy en sy makkers vieslik aangegaan. Vinnig bepaal, soos met al die ander vroulike kadawers, of sy ’n maagd was. Haar himen was nog heel.

“Shame. Vet, ’n maagd en dood! What a life!”

Die professor het hulle tot stilte geroep. Op die skerm het hy gedemonstreer wat hulle moes doen. Robert het gebewe – ’n mengsel van opgewondenheid en vrees. Presies soos dit gevoel het die somersmiddag in standerd nege toe die buurtannie hom in haar kamer ingewink het, om kastig ’n gloeilampie om te ruil.

Hy het sy ringvinger in die gaatjie van die ontleedmes se hef gesit. Hy het diep asemgehaal, vir die dooie vrou geglimlag. Die lanset onder haar keel geposisioneer, die punt ingedruk en toe uitwaarts vanaf die keel tot by die duik waar die sleutelbene ontmoet, gesny en toe weer vanaf die keel áf met die sternum en met ’n boog na die sy by die onderste ribbebeen. Hy het die vel en die onderhuidse vet eenkant toe gerol sodat hulle die manier waarop die spiere aan die bene heg, kon bestudeer. Sy maters het vir die vet gegril, maar was gefassineer deur die spiere, later die organe. Vir hom was dit net mooitjies andersom. Die vet se ongevormdheid het hom aan speelklei laat dink. Hiervan kan ek iets maak, het hy gedink. Vet is tog opgebergde energie. Hier is die potensiaal, die medium. Hy moet net die regte toepassing kry.

Na sy basiese studies en hospitaaljaar het hy onmiddellik in liposuiging gespesialiseer. Sy doktorsgraad het hy behaal deur die ontwikkeling van ’n nuwe, meer beheerbare en minder skadelike prosedure wat bloeding en kneusing uitskakel, omdat dit nie van die kanulebuis of laserstrale gebruik maak nie. Sy uitvinding word die “lipokatpak” gedoop en bevat duisende 0,01 mm-naalde wat vibreer en tot 98 persent van die ondervelse en dieperliggende vet opsuig.

Nie net patenteer hy sy lipokatpak nie, maar hy registreer ook sy smelt-alle-vet-weg-gesondheidskuur. Die “Dik tot dun in drie weke”-gesondheidsplase is ’n treffer in die Weste. Die vettes word maer en hy word ryk. Dis ’n wen-wen-situasie.

Hy word wakker. Dis amper tyd vir die mediakonferensie. Dis tog ’n jammerte dat hy so bekend is; hy sou graag die aand in Oslo se strate wou wandel, ’n nagmark besoek, rustig by die fjord gaan sit. Ag wat, dis nou tot daarnatoe.

Dr Neethling trek ’n grys broek, wit hemp, maroen strikdas en donkergroen baadjie aan, grys sokkies en puntskoene, versorg sy hare, glimlag vir homself in die spieël – jy lyk soos ’n ware heer, Robert. Hy kyk op sy horlosie: sesuur op die kop. Stap na sy aktetas, maak ’n nuwe pakkie vredespille oop. Dis ’n week se voorraad. Met sy duim druk hy die eerste goudgeel oliepil deur die goue foelie van die borrelpak. Dit lê op die palm van sy hand. Hy sit die pil op sy tong, koester dit vir ’n oomblik, maak sy oë toe en sluk. Die pil gly gemaklik af met sy slukderm. Hy stel hom voor dat hy die ligte peristalse ervaar, hy voel hoe die pil deur die pars cardiaca beweeg en in sy maag plons.

Hoe gelukkig is hy darem nie! Tevrede. Die wêreld is ’n goeie plek.

Hy stap na die ingangsportaal. Die oë van die Nobelwenners is almal op hom gedraai. Sterkte, Vriend. Jy sien daar goed uit. Vertel dit vir die wêreld. Ons staan by jou. Die vrouens kyk hom goedkeurend aan. Hy knipoog vir die jong vrou in die Moslemgewaad, Ons praat later, Skattebol … ek bedoel ... “Tawakkol Karman,” sê hy hardop terwyl hy effens nader leun en haar naam op die raam lees. Verbasend, ’n Nobelprys op 32, nogal presies die helfte van sy ouderdom. Sy glimlag terughoudend.

As hy die deur oopmaak, is die sekretaris se hand in die lug, gereed om te klop.

“U tydsberekening is perfek, dr Neethling. Is u gereed? Wil u eers iets ligs eet voor die konferensie?”

“Dankie, Meneer die Sekretaris. Ek’t reeds iets gekry. Ons kan onmiddellik begin.”

Die konferensiesaal is gepak met joernaliste. Hy hoor snarsies Frans, Duits, Engels, Mandaryns, Spaans, Japannees, Zoeloe, Swahili … en dan ’n spul tale wat hy geen kop of stert van kan uitmaak nie. Die dame wat die primêre onderhoud met hom voer, is van die NRK – die Norges Televisjan. Sy’s besonder vriendelik, slank, intelligent. Sy’t ’n deeglike studie van sy navorsing gedoen. Kortom, al die joernaliste skyn hom goedgesind te wees.

“Dr Neethling, vertel ons asseblief hoe die gedagte van die vredespil ontstaan het.”

“Ek was met vakansie in … wag, ek sal eerder die land se naam verswyg. Die situasie daar is haglik. Hongersnood tot op sy uiterste. Kinders word geslaan omdat hulle kos steel en niemand dink dis vreemd nie. Die gevolg is natuurlik ’n hoë misdaadsyfer. As ’n proefneming het ek ’n groep kinders wat deurentyd onder mekaar en met ander baklei, begin voer. Ek het seker gemaak dat hulle die basiese vitamiene en gebalanseerde etes ontvang. Hulle gedrag het onmiddellik verander. Van deurslaggewende belang was die feit dat hulle mekaar aanvaar het en toe begin planne maak het om hulle situasie te verbeter.”

“Sou u sê dat dit ’n wêreldwye probleem is?”

“Wel, laat ek dit so stel. Volgens die Wêreldgesondheidsraad is ’n derde van die wêreld se bevolking ondervoed, ’n derde ly aan hongersnood en ’n derde is goed gevoed. Die derde wat goed gevoed is, leef ook in vrede. Hierdie vrede is natuurlik moontlik omdat die oliekrisis twee jaar gelede opgelos is deur prof Chin van die Universiteit van Taiwan. U onthou seker dat hy die Nobelprys vir wetenskap ontvang het omdat hy brandstof ontwikkel het uit afvalmateriaal – die ‘vullis-tot-brandstof-inisiatief’ wat ons nywerhede en voertuie nog steeds aan die gang hou.”

“Heeltemal reg, dr Neethling, maar wat ek ...”

“Dus het ek die vredespil ontwikkel. Voer die mense wat honger ly, en hulle kan begin dink en sodoende hulle eie …”

“Jammer om u in die rede te val, dr Neethling. Soos u weet, is daar taamlik kritiek op u ‘oplossing’. Eerstens omdat dit ’n simplistiese reaksie op ’n komplekse probleem is; tweedens omdat die woordeskat wat u gebruik, stereotipering en veralgemening veronderstel; en derdens dat dit ’n onmenslike oplossing is. Wat is u gedagtes hieroor?”

“Dis bog. Mense wat die pil gebruik, het opgehou om te baklei. Hongersnood word stelselmatig uitgeskakel. Wat is die alternatief? Dat ons hongeres moet ignoreer?”

“U besef seer sekerlik dat die internasionale gesondheidswet bepaal dat u verplig is om te verklaar waaruit die pil bestaan. Kan u ons asseblief meer daarvan vertel?”

“Op die voubiljet van die pakkie is die besonderhede gespesifiseer, maar ek herhaal dit graag: hoodia, triptofaan, ’n hormoon wat veroorsaak dat serotonien afgeskei word; vitamien A, B12, C, D, E; asook natuurlike olies. Soos u weet, het ek al hieroor verskeie artikels gepubliseer en my navorsing is telkens deur eweknieë geëvalueer.”

“Wat is die uitwerking van die pil, Doktor?”

“Wel, die eerste reaksie van mense is ’n gevoel van tevredenheid.”

“Is die pil veilig, Doktor?”

“Natuurlik, honderd persent veilig – kyk net wat dit aan die konflik in die Midde-Ooste gedoen het.”

“Drink u dit self?”

“Daagliks. Hoe sou ek anders in staat gewees het om die stres van ’n mediakonferensie te hanteer? Veral wanneer die onderhoudvoerder effe moeilik is.”

Daar is ’n ligte gelag uit die gehoor.

“Is daar enige newe-effekte, Doktor?”

“Natuurlik. Alle pille het newe-effekte. In dié geval, ’n gebrek aan eetlus.”

“Is ’n oordosis skadelik?”

Dr Neethling glimlag gelate vir die kamera. Gooi sy hande in die lug.

“Maar, Mevrou, wat moet ek doen om aan u te bewys dat die vredespil werklik vrede veroorsaak? Seer sekerlik sal die Nobelraad tog nie die prys aan my oorhandig as dit skadelik vir mense is nie.”

Dr Neethling hoor hoe iemand uit die gehoor skree:

“Laat hy ’n pil voor ons drink!”

“Sou u dit oorweeg, Doktor? Of is u bang vir die newe-effekte?”

Die onderhoudvoerder haal ’n pakkie uit haar handsak. Dr Robert Neethling voel hoe sy wange warm word. Sou hy sy kamer kon haal voor die uitwerking sigbaar is? Sal hy dit probeer?

“Ek het reeds my dosis in vir die dag, maar as u daarop aandring, sal ek een neem aan die einde van die onderhoud.”

Hy kyk na die res van die joernaliste. Almal knik instemmend.

“Enige vrae van die vloer?”

Hy hoor net die klank van kameras wat kliek.

“Dames en here, dr Neethling het ingestem om ’n vredespil voor die kameras te drink. Dankie, dr Neethling. Dit sal sekerlik die negatiwiteit oor hierdie pil eens en vir altyd uitwis.”

’n Kelner bring ’n bottel Perrier-water na die verhogie waarop hulle sit. Die onderhoudvoerder bied hom ’n glas en die pakkie pille aan. Hy maak dit oop, glimlag vir die gehoor, druk ’n goue pil uit die goue foeliepak. Sit dit op sy tong, neem ’n mondvol van die borreltjieswater, sluk. Hy voel weer die peristalse, die klep wat oopgaan, die plons in sy maag.

“Is u nou tevrede?”

Die onderhoudvoerder glimlag vir hom, kyk direk na die kamera.

“Ons besit nog nie die wysheid van nakennis nie. Al wat ons in hierdie stadium met sekerheid kan sê, is dat die vredespil van dr Robert Neethling duisende aggressiewe en honger mense kalmeer. Dankie, dr Neethling vir u samewerking.”

Toe kom die sarsies vrae.

“Wat bedoel u met ‘natuurlike olies’?”

“Robert Neethling, wat doen jy met die afvalprodukte van jou skoonheidsplase?”

Dr Neethling ignoreer die vrae, staan oombliklik op. Beduie aan die kommissaris dat hy na sy hotelkamer wil gaan. Die veiligheidswagte is om hom. Net voor hulle in die hysbak klim, begin hy dit ruik. Hy konsentreer om dit te ignoreer, kyk na die punte van sy blinkgepoetste leerskoene. Hulle bereik sy kamers net betyds.

Eers wanneer hy die deur agter hom toegemaak en gesluit het, kyk hy op van die vloer af. Druk sy hande oor sy ore om die geskree van sy binneste uit te sluit, dan sy vingers om sy neus om die doodsreuk weg te dwing. Dit help tog nie. Robert sien homself in ’n helderverligte spieël, elke plooi, elke lewervlek, elke verjongingskuur duidelik sigbaar. Hy sien homself. Hy sien homself presies vir wat hy is. Hy ruik homself. Hy proe die galsterigheid van sy spoeg.

Hy stap deur die ingangsportaal, kyk net vir ’n oomblik hoopvol na die foto's van die Nobelpryswenners. Hulle gesigte is van hom weggedraai. Nie een van hulle, selfs nie die jonge, slanke Moslemvrou, kyk sy gebalsemde kadawer in die oë nie.

*

The post Om vredeswil appeared first on LitNet.

Op hierdie Dinsdag

$
0
0

 

(Met apologie aan Wolfgang Borchert)

"Dié land vra water en hy kry bloed" – Breyten Breytenbach, 1976

’n Week het een Dinsdag.

’n Jaar, ’n halwe honderd.

’n Rewolusie het baie Dinsdae.

Op hierdie Dinsdag

het die leerders hoofletters in sinne geoefen. Juffrou Adri se bril het nie rame gehad nie. Die dik glase het haar oë sag laat lyk.

Dertig kinders het kort-kort opgekyk na die swartbord en geskryf: "Ons moedertaal is Afrikaans. Boggem en Voertsek het saam gelewe waar die Hantamberge pryk. Ons land het ’n regverdige Grondwet."

Chané se tong het in een mondhoek gehuiwer. Die juffrou het teen haar gestamp: Jy het Grondwet sonder ’n r geskryf. Verstaan jy dan nie? Sy het ’n rooi streep onder die sin getrek. Dit is Grondwet, soos in graf. Skryf dit nou tien keer uit, in jou rofwerkskrif. Maandag kom juffrou Engela proef.

Ja, het Chané gesê en gedink: die vroumens en haar rofwerkskrif.

Op die speelgrond het ’n maer hond geloop en snuffel vir weggooibrood.

Op hierdie Dinsdag

het kaptein Barend Boshoff en sy vrou vir hulle dogter, Engela gaan proefrokkies koop. Sy was die skaam kind met die geheime en sywurms en dik boeke wat sy met niemand gedeel het nie.

As ek proef, gaan ek dié polkadot-een aantrek. Haar vingers het deur die ander gestreepte en geblomde rokke aan die hangers geblaai. Baie dankie, Pa, het sy gesê en haar kop weggedraai, want die oomblik was te groot om Pappa te sê.

Kaptein Boshoff se selfoon het vibreer in sy broeksak, maar hy het nie na die nuusberig gekyk nie.

Jy sal altyd ’n goeie toekoms in die onderwys hê, het hy geglimlag.

Nog ’n gebou op ’n kampus was aan die brand.

Op hierdie Dinsdag

het mevrou Marieta Boshoff vroeg die oggend reeds ’n klomp weggooikos in ’n plastieksak saamgeknoop. Dit was vir ’n bedelaar. Sy het Sondag die kerk se liefdesmaal, waartydens die gemeente se dames vir die arm mense ’n ete kook, misgeloop. Sy het geneurie terwyl sy die kos uitskep:

U maak my vir ’n fees gereed,
terwyl my vyand kyk.
U maak van my ’n eregas
U maak my lewe ryk.

Sy het die sushi wat sy by ’n nuwe Chinese kitskoswinkel gekoop het, bo-op ’n halwe brood gedruk. Daar is niks so kommin soos goedkoop sushi nie.

By die oop vullishouer voor Mr Price het sy gepeins: Die linkerhand weet nie wat die regterhand doen nie, maar die Vader in die hemel weet, en dit is genoeg.

Engela het goedkeurend geknik.  

Op hierdie Dinsdag

het meneer Hendrik Winter kliniek toe gegaan.

Hierdie moesie in my nek pla my, dokter, het hy met sy bejaarde Donald Duck-stem gesê en sy kliniekkaartjie en ID-boek uit ’n outydse eksamensak gehaal.

Dokter Posthumus het sy wenkbroue gelig. Die bloeiknop van die dood.

Ek gaan jou na die hospitaal verwys vir toetse, het hy saaklik gesê en in die lêer voor hom begin skryf.

Meneer Winter het sy ID omhoog gehou en onverwags begin praat. Ek dra nog die ou ID-boek met my saam, die een met die huweliksertifikaat in en sonder die barcode. Maar ek het ’n fotostaat van die nuwe een.

Dokter Posthumus het stip na die ou man se wysvinger gekyk wat al hoe langer gerank het soos hy na die boekie wys. Daar het gebreekte hare, soos ’n varing, uit sy ore gegroei.

Ek sien, en hy het sy kop laat sak om verder te skryf.

Die superette was ’n paar meter van die kliniek af. Meneer Winter het met kraanvoëltreë geloop; sy rekkortbroek hoog opgetrek bo die kerkskoene en lang kouse. In die verbygaan het hy die bedelaar, wat besig was om ’n asblik te myn, gegroet. 

Dit was pensioendag en hy het gekoop: polonie, ’n brood, ’n koekie groenseep, ’n Chomp en twee vyf-en-vyftig rand lugtydkoeponne.

Die kassiere, Thandi Radebe, se hand het die items afwesig verby die skandeerder gesleep en meneer Winter het gewonder waarom kassieres se naellak altyd roes.

Op hierdie Dinsdag

het mevrou Boshoff ’n broekpak aangepas en hande op die heupe voor die vollengtespieël rondgedraai. Nie sleg vir vyf-en-veertig nie, het sy vir die vrou in die spieël geglimlag.

Hulle het kaartjies vir die laataandvertoning van Modder en Bloed gehad.

Op hierdie Dinsdag

het Thandi Radebe deur die winkelsentrum geloop, toiletsleutel in die hand.

In die verbygaan op pad na die openbare kleedkamer het sy weer die elkedagbedelaar, Samuel Ndhlovu gesien. Hy het op ’n muurtjie gesit en iets met ’n kitskosvurkie uit ’n plastieksak geëet. Sy moes haar oë skreef teen die skerp lig, want die son was reg agter sy kop en het ’n verblindende stralekrans om hom gevorm.

Op hierdie Dinsdag

het meneer Winter die emmers reënwater voor sy woonstel op die potplante omgekeer; die rantsoen stikstofwater dúúr opgevang uit die vorige aand se bui. Dit het darem 20 mm gereën. ’n Spinnekop het ’n draad tussen twee potplante gespan, het hy verras opgemerk.

Hoe groot is God nie.

Maar dit was té warm, té droog.

Dan het hy agter sy rekenaarskerm ingeskuif en die lugtydkoeponne geaktiveer. Facebook: eensaamheid het die fyn kuns van sosialisering geword.

Die vorige week het meneer Winter sy eerste gedig op Facebook geplaas. Hy het aangesluit by ’n gemeenskap van vierduisend stoepsitters wat hulle diepste hartsgedagtes met mekaar deel.

Hy het veertien likes gekry vir ’n stukkie uit Prediker 12.

Dit is die tyd wanneer die deure na die straat toe toegemaak word,
die geluid van die meul dof word,
die tyd wanneer ’n mens opstaan as die voëls begin sing
al hoor hy geen lied meer nie.

Op hierdie Dinsdag

het dokter Posthumus Samuel Ndhlovu uit die rigting van die winkelsentrum sien dwaal. 

Hy het onthou: twee maande gelede het hy hom na-ure behandel vir steekwonde nadat hy in ’n geveg met ’n Nigeriër betrokke was. Die klinieksuster het geweier om ’n lêer vir hom te open, want sy wou nie probleme met amakwerekwere hê nie.

Sy oë het hom straataf gevolg. Die nood het ingetrek in sy maer lyf, tot in sy gebeente. Hy het kort-kort stilgestaan en vorentoe geruk. Mevrou Boshoff se liefdesoffer het sy tol begin eis.

Dokter Posthumus het afgetrokke bly kyk. Die wind het aan sy oorgroot trui gepluk, asof dit hom tart.

Die dokter het gesug en oor sy oë gevryf. Dit is altyd so met bedelaars, het hy gedink. Die dringende doodleef van ’n oomblik wat jou anderpad laat kyk.

Op hierdie Dinsdag

het meneer Winter ingegaan op sy Facebook-rekening en gelees dat sy jarelange mater Buks Bezuidenhout op sy plaas naby Cullinan vermoor is. Daar was spikkels en vingermerke in sy bril. Hy het stil na die skerm voor hom gestaar. Hulle was albei bywonerskinders; het saam wintersoggende met hulle voete in stomende beesmis gestaan voor hulle daaroor gespot is by die volkskool.

Hy het bly staar tot sy lugtyd opgeraak het. Toe eers het hy gehuil. Die snikke het deur sy boggelrug geskeur en die trane het sonder ophou oor sy geparste gesig, soos droë rivierlope, vertak. 

Op hierdie Dinsdag

het die president verjaar en die dag saam met sy gesin op sy landgoed, Nkandla, gevier. Sy boodskap in die pers aan die burgery was kort en kragtig: As alle Suid-Afrikaners kan saamstaan, waarborg dit ’n beter toekoms vir almal.

Op hierdie Dinsdag

het Samuel Ndhlovu onopgemerk tussen die struike voor ’n huis in Leegstraat gaan lê. Die huis was ’n halwe kilometer van die kliniek. Die huis het nie honde gehad nie.

Die straatligte het aangeflits en gestraal oor sy gesig; sy oë bloedstollend in sy kop. Hy kon die stuiptrekkings nie keer nie, en het op sy sy gedraai en sy bene opgetrek teen sy maag. In die voorstedelike aandstilte het hy skielik sy ma hoor sing, soos toe hy klein was.

Hy het sy oë toegemaak. 

Baba Jacob, Baba Jacob
Usalela, Usalela
Amasilongo esonto ayakhala,
Amasilongo esonto ayakhala
Ding dong del,
Ding dong del.

Op hierdie Dinsdag

het Chané hoofletters in sinne in haar rofwerkskrif geoefen.

"Ons land het ’n regverdige Grondwet.

Ons land het ’n regverdige Grondwet."

Sy het dit tien keer uitgeskryf. Met ’n r in Grondwet, soos in graf. 

 

Verwysing

Bellmann, W. 2004. Wolfgang Borchert: An diesem Dienstag. In Klassische deutsche Kurzgeschichten. Interpretationen. Stuttgart: Reclam. 

The post Op hierdie Dinsdag appeared first on LitNet.

Die verste plek

$
0
0

Foto: www.kalaharidesert.net

 

Wat haar man nou eintlik gedoen het om so ‘n straf te verdien, wou hy nooit vir haar sê nie. Net dat die distrikskommandant die sersant geroep en opdrag gegee het: “Wat is die verste plek wat jy het? Vat hierdie donnerse man en stuur hom soontoe!” Die verste plek was toe Witdraai in die Kalahariwoestyn. Sy wonder nou nog of selfs die sersant of die DK regtig geweet het waar of hoe ver dit regtig is.

Witdraai, Kalahariwoestyn? Nie een van hulle vriende of familie het geweet waar dit is nie. Die Kalahari lê anderkant Vryburg en anderkant Kuruman, het party probeer, maar niemand het nog ooit van Witdraai gehoor nie. Een ou sersant het gesê hy verbeel hom dis omtrent tweehonderd myl anderkant Upington aan die grens van Betsjoeanaland en daar gaan “net mooi fokol aan”. Hy was toe verkeerd.

Haar gedagtes het teruggegaan na die prentjies in haar kinderbybel van die profeet Elia wat in ‘n vaal verlatenheid van sprinkane lewe. Dit was seker ‘n plek waar jy nog verder kon sien as die plat Vrystaatse vlaktes van haar kinderdae, waar daar gespot is dat jy tot in volgende week kan sien. Sy het gehoop dis darem nie te warm nie en dat daar darem genoeg water is om te drink.

‘n Mens moet seker elke oggend die sand wat in die nag ingewaai het met ‘n graaf voor die deur gaan wegskraap soos die prentjies van sneeu skoffel in Amerika wat sy in ‘n tydskrif gesien het, maar die sand sal darem nie so koud soos die sneeu wees nie, wat darem sal help! Wat gaan ‘n mens nogal die hele dag op so 'n plek met jouself maak?

Gelukkig het sy ‘n hele klomp boeke en tydskrifte ingepak totdat haar man begin kla het oor die grootte van die pakkaas en sy moes begin terugsny, veral toe hy nog die hoop skoonheidsmiddels en ander vrouedinge sien waarsonder sy glad nie sou kon klaarkom nie. Slaap, lees, kosmaak en klere was. O, my Here, sy hoop nie die sand maak weer die klere vuil en sy moet dit van voor af was nie! Miskien selfs ‘n paar keer ná mekaar op dieselfde dag. Dit sal haar nou regtig besig hou en klere was is nou juis nie een van haar gunsteling-tydverdrywe nie. Sy sal dit darem seker oorleef.

Toe hulle om en by agtuur daardie oggend van die losieshuis naby die rivier uit Upington vertrek het, was dit al warm, maar nog nie ondraaglik nie. Die eerste 30 kilometer van die pad, nadat sy opgehou wonder het of dit en of dat darem ingepak is, kon sy haar verkyk aan die blouselblou lug, die wit watte wolke, die amper vlammende rooi sand en die verskillende skakerings groen en vaal van bome en bossies; elkeen met sy eie patroon en vorm, party rond en klein, party plat en ander soos ‘n lang tregter met ‘n plat bokant.

Die effense duineruggie op die pad, so nou en dan, het ‘n mens rustig gewieg en sy het haarself net begin geniet toe hulle die eerste groterige dwarsduine begin tref. Toe sy in die Vrystaat klein was het sy en haar susters nogal gelag en van plesier gegil as pa ‘n “boemsie” tref. Die eerste paar “boemsies” oor die duine was nogal pret ook. Hier by die vierde een het sy haar maag begin vashou om enigsins gemakliker te probeer voel. Sy het gedink sy het lankal van haar miskraam herstel, maar nou is sy nie meer so seker nie. Sê nou maar iets het fout gegaan?

Die res van die “boemsies” was ‘n uitgerekte pyniging en haar sinne het haar by tye verlaat en sy kon maar het skaars bewusteloos probeer bybly. Sewe-en-dertig dwarsduine het sy op ‘n latere rit getel, maar as hulle haar daardie dag vertel het dat daar 200 of 500 was, sou sy dit kon geglo het.

Dit het boonop ook al hoe warmer begin raak. As jy die ruite afdraai vir lug kom die stof in. Die kar het al hoe meer stof begin opskop en die dwarswindjie wat tot nou toe die stof weggewaai het, het gaan lê. Waar sy eers net die kalkreuk van die stof in haar neus kon ruik, proe sy nou die stof se wrang bitter smaak teen haar verhemelte en in haar keel af.

Sy het van kleintyd af maklik karsiek geraak, maar nou kan sy sweer ‘n hele familie slapende erdmanne (meerkaaie) het nes gemaak in haar binneste. Hulle kan glad nie hulle lê kry nie en hou aan wriemel. Die truuk wat sy by die Weskus se vissers geleer het om na iets ver weg te kyk, wil ook nie hier so lekker werk nie. Jy sien aanhoudend ‘n opdraande reg voor jou, maar as jy op die top van die duin voor jou kom, is jy op ‘n plat vlakte van duinrugge en sien jy vir ‘n oomblik deur die oneindige golwe van die sandsee.

Dan raak dit weg en sien jy voor jou elke keer nog ‘n hoogte, oor en oor en oor. Die enigste plek waar jy miskien verder kan sien, is partykeer na die kante toe in die duinstraat af, maar dan ook net totdat jy die volgende duinrug tref.

Net toe sy begin dink sy is vir ewig vasgevang in hierdie vagevuur van stof en sand en stekende skerp son, karsiek, naar met ‘n bitter kalksmaak in die mond wat sy nie weggesluk kry nie, is daar ‘n T-aansluiting met ‘n bord “Askham” na regs. Kan daar regtig ‘n plek wees met so ‘n aardige naam? Maar wonderwerke hou nooit op nie en bo-op die kalkrantjie is daar toe regtig ‘n dorpie met die naam Askham. ‘n Dorpie met ‘n koöperasie, garage, winkel, kerk, koshuis, kliniek en ‘n paar kleinerige huisies waar die boere bly as hulle kerk toe kom en hulle kinders by die koshuis kom haal, of waar die gesin kan kuier as dit basaarnaweek is of as die kinders nie ‘n uit-naweek het nie.

Ná ‘n redelik koue koeldrank en ‘n pakkie Marie-beskuitjies voel sy weer soos ‘n mens. Sy het brood ook gevra want sy moes dink aan wat hulle vanaand gaan eet as hulle op die vreemde plek aankom, want sy hoor weer die sersant se smalende “daar gaan fokol aan” in haar gedagtes. Die man agter die toonbank het net gelag. “Mevroutjie, as jy hier ‘n vars brood wil hê, dan bak jy hom self!”

Noudat die kar vol petrol en die seilsak aan die kar se kantspieëltjie weer vol vars water is, word die trek na Witdraai voortgesit. In hierdie wêreld maak ‘n mens maar vol met petrol as jy die kans kry, want al is die volgende plek net 20 km ver is hulle petrol dalk op. Jy vat ook altyd genoeg water saam vir ‘n paar dae. ‘n Brekasie op ‘n afgeleë pad kan in ‘n nagmerrie verander as jy sonder water sit. Dan sit jy met ‘n stukkende kar en ‘n dors wat al hoe erger word. Sy het darem gehoor dis nie meer ver nie.

Nou verander die aard van die pad heeltemal. ‘n Mens ry in die droë vaalwit bedding van die Moloporivier waar die sand net effens krys. Plek-plek is daar dik sand, maar gelukkig is dit van nature goed gegruis en word dit redelik gereeld geskraap. Die wiele maak whoesj! eerder as om te stamp.‘n Mens ry nou tussen die duine deur wat as ‘n enkele lang bank weerskante van die rivier lê. Plek-plek word die duine teruggehou deur ‘n wit kalkbank van vier tot vyf meter hoog, wat wys hoe hoog die water eeue gelede geklots het. Plek-plek, soos in die draai by Witdraai, het daardie vergete waters gate van hondehok- of badkamer- of slaapkamergrootte gate of grotte uit die kalk gevreet. Vandag sal dit ‘n gerieflike blyplek wees, maar ‘n mens sou maar altyd bedag moet wees op die vier of vyf keer in ‘n eeu wat die rivier dalk afkom, want dan is jou beddegoed nat en jou badkamer sommer ook gratis skoongemaak.

Uiteindelik stop die kar in die yl skadu onder ‘n massiewe kameeldoringboom voor die polisiekantoor. Daar hang ‘n droë, benerige ding in die boom en ek vind later uit dat dit die poot van ‘n leeu is wat al so lank daar hang dat niemand meer kan onthou hoekom nie. My man meld hom by die aanklagtekantoor aan en ek begin rondkyk. Daar is ‘n netjiese grasperk voor die polisiekantoor. Kan jy dit glo! ‘n Grasperk in die Kalahariwoestyn?

‘n Vrou met ‘n skinkbord met koffie en toebroodjies kom om die hoek, “Hallo, jy is seker die nuwe sersant se vrou? Kry jou man, dan gaan wys ek jou julle nuwe blyplek.” Ek roep my man en en hy en Sarie se man, wat in die tussentyd op Witdraai waargeneem het, kom aangestap. Dit was sy vrou wat my met die skinkbord begroet het.

Ons stap voor om die huis en ek kan skaars my eie oë glo. Behalwe ‘n mooi groen grasperk, is daar ‘n vrolike tuintjie met kappertjies en gesiggies, ‘n paar yl varings en ‘n kraan wat drup. As ek reg gekyk het, het die plek klaar my hart gesteel. Net hier in my eie tuintjie gaan ek elke dag om tienuur sit om my tee te geniet!

Dit is Sarie met die skinkbord geurige koffie en toebroodjies wat nou die sifdeur met haar elmboog oopdruk. Ons gaan in, sit in my nuwe voorhuis op geleende stoele en drink wonderbaarlike lekker koffie met romerige bokmelk. Die varsgebakte brood en plaasbotter maak ‘n paar hol kolletjies toe wat ek nie eers geweet het bestaan nie. Die huis is blink skoongemaak en omdat hulle weet ons meubels het nog nie gekom nie, het hulle sommer sonder vra die nodigste wat hulle kon afknyp vir ons ingedra. ‘n Paar stoele, ‘n regop tafeltjie, ‘n riempiesbank. In die kamer is ‘n katel met blinkskoon lakens en ‘n geel knoppiesdeken en gerieflike donskussings, ‘n stoel en ‘n klein tafeltjie. In die kombuis is die koolstoof vol hout gedra en brand ‘n gesellige vuur om vanaand en môreoggend se badwater warm te kry.

In die hoek op sy eie tafeltjie staan 'n emalje-emmer vol drinkwater met ‘n doek oor en ‘n blikbeker. Sy skep en proe, dis die lekkerste soet vars water, en nou weet ek ook hoekom die blomtuin so goed lyk. Daar is ook ‘n Coleman-lamp, twee parafienlampe, drie kerse wat sorgvuldig in hulle blakers vasgesit is en ‘n flits. “Dis vir die trip na die buitetoilet,” beduie Sarie my toe hulle begin loop.

“Pas maar op vir die skerpioene, want hier is nogal baie.” Sy nooi ons om die aand so teen skemer te kom eet. Hier vra jy nie of iemand wil saameet nie. Dis vanselfsprekend, want daar is nie ‘n kafee of ‘n Wimpy waar hulle gou kan gaan kos koop nie. Jy vra ook nie of hulle dié of daai verkies nie, behalwe as jy dit het om te gee. Die gaste probeer ook nie eers teenstribbel nie, want waar sal hulle dan nou ook geholpe raak?

Toe hulle met die koffiegoed vort is, gaan kyk ek weer na my tuintjie. Ek het reg gesien. Te fraai! ‘n Blomtuin in die woestyn! Ek sou nog baie leer van blomme plant en tuinmaak in die Kalahari. Ook van vleis verwerk, kos optower uit niks, hoe om slaapplek en beddegoed te organiseer vir onverwagte gaste en so meer.

In die begin het dit maar partykeer rof gegaan. Maar ek was al daardie eerste aand toe die rustigheid in my kom lê tuis, al was dit nie eers my eie matras nie. Ek was eensklaps in my lyf en in my kop gewoond aan die plek asof ek maar altyd daar gebly het. In die nanag se koue het ek dieper agter my man se rug ingekruip en behaaglik die geleende karos stywer om my getrek teen die diepnag se skerp koue. Die jakkals se gehuil in die verte het ek mos darem uit die Vrystaat van my kindejare geken.

Dis eers toe ek ná ses jaar hoor my man is na Johannesburg verplaas dat ek besef het watter guns die kommandant ons regtig gedoen het, al was sy bedoeling dalk anders. As ek dalk gehuil het omdat ek destyds hierheen verplaas is, het ek nou nog erger gehuil omdat ek weer hier moes weg. Die goeie herinneringe en die gereelde kuiertjies van die Kalaharimense het darem gehelp om die verlange amper draaglik te maak.


As die beskrywing van die duinepad en karsiek jou al klaar siek laat voel, sal jy bly wees om te hoor dit was vyf-en-sestig jaar gelede. Daar is nou ‘n teerpad verby Askham tot in die Gemsbokpark en vars brood is daagliks te kry op Askham en Andriesvale. Daar is ‘n hele klomp uitstekende gastehuise en kampeergeriewe. As jy meer avontuurlustig is en die Kalahari van die ou dae wil ervaar, is daar die duinepad verby Upington se lughawe of die Noenieput-pad wat die meeste duine misry. Maak seker iemand weet van jou bewegings, want daar is buite die jagseisoen maar min verkeer op hierdie paaie.

 

The post Die verste plek appeared first on LitNet.

"Ek is nog hier ..." / In die hinderlaag (Deel I)

$
0
0

Foto van Jaco Botha: verskaf

“Hoe ver kan ’n hond in ’n bos in loop?” vra Gawie Kriel aan Jan die kameraman. Hulle twee sit voor in die stuurkajuit van die byeboer se Isuzu-bakkie, aan die voorpunt van ’n jolige klein konvooitjie.       

“Ja-nee,” sê Jan, probeer dieper in die bos inkyk, loer na weerskante van die grondpaadjie waarop hulle ry. Hy dink diep aan die vraag, probeer sien tussen die rye stinkhoutbome deur wat deur die bakkie se koplampe verlig word. Dis laat in die nag. “Nee, sê maar,” sê hy, vat nog ’n sluk uit die botteltjie bier in sy hand.

“’n Hond kan tot in die middel van ’n bos in loop,” verduidelik Gawie Kriel, verander van rat soos wat die pad dieper die bos inslinger. “Van daar af loop hy weer uit die bos uit,” lag die byeboer breed.

“Goeie een,” sê die kameraman, lag saam, verbeel hom vir ’n oomblik hy sien ’n teringmaer hond tussen die ylverligte stamme, wonder hoe ver nog tot in die middel van die bos.

“Jy’t nie dalk rookgoed op jou nie?” vra die byeboer, ry effe stadiger soos wat hulle ’n sementbruggie kruis.

Deur die oop ruit van die bakkie kan Jan die donker rivierwater hoor bruis, kan hy die swart rivierwater ruik soos wat hulle die bruggie oorsteek, kan hy homself die pompende, goue lywe van forel verbeel wat deur die water beur. Hy voel-voel deur sy sakke, kyk terug in die rigting van die bergstroom soos die Isuzu die pas uitkruie. “Lyk my nie so nie,” sê hy en druk die pakkie sigarette dieper in sy broeksak weg. Vannag gaan nog ’n lang nag wees.

In ’n wolk stof agter die Isuzu ry Jaap, Joop en Nevada Bell saam in die afgetrede kaptein se bruin Pajero. Dis nie ’n nuwe voertuig nie, dis nie ’n goedversorgde voertuig nie – tussen los gereedskaptrommels en grassnyeronderdele kraak die vier-by-vier se bakwerk van die roes.

Die kaptein stuur die Pajero oor die trôe en deinings in die pas, op pad Gouna toe.

“Let us live, my Lesbia, let us love!” roep die digter in die oor van die meisie met die jin-jang-toonnaels, “and all the words of the old, and so moral, may they be worth less than nothing to us!”

“Sorry, I didn’t get that?” roep Nevada Bell bokant die gedreun van die Pajero se dieselenjin.

“What?” roep Jaap.

“I couldn’t hear what you were saying,” sê Nevada Bell.

“Suns may set, and suns may rise again: but when our brief light has set, night is one long everlasting sleep,” resiteer die digter verder uit Catullus se digkuns voort, sy lyf al swaaiende soos wat hy aan ’n dakhandvatsel klou.

“Yeah!” lag die promiskue produksiebestuurder. Haar hart bokspring saam met die viertrekvoertuig op sy malle vaart deur Kom se Bos en Kom se Pas, deur die moot van die deurdrenkte nag. Sy hoor fokkol van wat die digter te sê het, maar geniet die tempo van sy stemtoon, geniet die harige kneukels van die kaptein wat elke nou en dan aan haar bobeen raak soos die afgetrede seevaarder van rat verwissel.

Die kaptein is opgeneem deur die vaart van sy stuurkajuit, deur die hart van die donker nag. Hy is opgeneem deur die rooi gloed van die Isuzu se remliggies ’n ent voor hulle in die stof, deur die seereuk van Nevada Bell in die passasiersitplek langs hom.

Die derde voertuig in die konvooi is ’n TV-produksiebussie wat deur JM Roux bestuur word. In die passasiersitplek sit Paul Brockmeyer, kiewe bleek, oë blink, sy lyf effe vorentoe in die sitplek. Die sitplekgordel trek styf, hy’s ’n man op pad êrens heen.

Op die agterste sitplek sit Dave die klankman, met oorfone oor sy ore. Hy kan sien hoe JM Roux en Paul Brockmeyer met mekaar gesels, land en sand, hoe hulle lippe beweeg, hulle hande beduie, hoe die woorde rol, maar hy hoor, dank die Japannese, net mooi niks.

’n Ent agter die produksiebussie sukkel ’n silwer BMW X5 deur stof van die konvooi, deur die donker van die nag. Aan die stuur van die Duitse spogmobiel is Ian Pool, die doosdronk, rooinek-eiendomsontwikkelaar. Hy het by die kroeg daarop aangedring om sy eie kar te bestuur en toe niemand saam met hom wou ry nie, het hy summier dronkverdriet opgedoen.

Later het die ander maar begin ry, nie lus vir die soutpiel se treurmare nie.

Ian Pool trek die X5 maar eerder van die pad af. Hy vermoed daar is iets met sy interne navigasiestelsel fout – hy is soos ’n posduif wat sy rigting verloor het. Hy druk die BM se deur ’n bietjie oop, val by die deur uit, stamp sy knie, gooi ’n bietjie op, bloei ’n bietjie. Die doosdronk soutpiel huil ’n hond uit ’n bos uit. Niemand hoor hom egter nie.

Voor het die konvooi nou tot stilstand gekom. Jan klim uit om ’n plaashek oop te maak. Op die plaashek is daar ’n naambordjie waarop daar geskryf staan: Die Hinderlaag.

Gawie Kriel draai in sy sitplek, leun by die Isuzu se ruit uit, lag en waai vir die manne en vrou in die twee voertuie agter hom. “My plek hierdie!” roep hy, wys na die naambord op die hek, wys na die skim van ’n huis wat anderkant die hek deur die bome sigbaar is, wink almal nader.

Die byeboer verbeel hom hy hoor ’n stem in die bos, ’n stem wat in ’n sanikende soutpielaksent uitroep: “Deserters! My God, my God, why have you forsaken me?”

In die Pajero voel Nevada Bell hoe ’n druppeltjie sweet in haar lies afglip soos wat die afgetrede kaptein met sy harige vingers die handrem optrek.

Die digter is nou stil, staar na die naambord van die plaas, Die Hinderlaag. Hy is beïndruk.

Vir die regisseur, JM Roux, gaan die filmiese kwaliteit van die oomblik ook nie verlore nie. Hy sien hoe die byeboer lag, hoe hy hulle nader wink, in wink by Die Hinderlaag. Hy sien hoe die goue donsies op die man se hande glim in die lig van die konvooi. Hoor hom roep: “My plek hierdie!” Sien hoe Jan die hek oopgooi.

“Yes, yes, extremely filmic,” lees Paul Brockmeyer die regisseur se gedagtes. Hy lees hardop die naam op die naambord: “Die Hinderlag.” Hy kyk na JM Roux, blaas ’n skootjie wasem deur sy lippe. “What is Hinderlag, and why does it need to die?” wil hy weet.

In die gekussingde stilte van sy soeperdoeper stel oorfone is Dave ’n gelukkige klankman. Hy’s op ’n goeie plek, ’n plek sonder kakpraatjies.

Gelei deur Gawie Kriel, parkeer almal op die oop stuk grond tussen die bome voor die opstal. Die nag is donker, die reuk van nat grond en vermolmende blare slaan uit die werf uit op.

“Welkom!” lag die byeboer, groet jillende honde wat om sy voete maal. “Sjoe, sjoe, sjoe, rustig nou julle,” sê hy vir die troppie honde wat almal waarskynlik van een Jack Russel afstam.

Voor hulle staan die plaashuis, meestal in skemer gehul. Dis ’n tipiese opstal met ’n Victoriaanse kern, sinkdak, rooi stoep, wit mure. Later, gedurende goeie jare, het Franse vensters en skuifdeure bygekom, die laslappies van TV- en studeerkamer.

Deur die blokkiesruite sien mens een of twee lampe binne brand, die blou gloed van ’n televisieskerm, beelde wat flikker en flits.

“Kom julle,” probeer die byeboer fluister, lei almal oor die werf na ’n klein grasperkie voor een van die stelle skuifdeure. Hy voel-voel aan die deurhandvatsel, stoot die deur oop, stap in by die groot kuiervertrek met sy kroeg, leerrusbanke, snoekertafel en grootskerm-TV.

Nevada Bell kyk geïnteresseerd na ’n paar groepfoto’s in rame teen die muur: rugbyspelers in gestreepte geel-en-swart truie, die byeboer prominent in die voorste ry met sy arms om die skouers van ’n jong man wat ’n goue trofee ophou; in ander foto’s, ’n jonger weergawe van Gawie Kriel tussen blinkgesigknape geklee in maroenkleurige sportbaadjies.

“In my younger days,” sê Gawie Kriel agter haar. “I used to be a hooker.”

Nevada Bell draai na hom, glimlag. “I tried that once or twice myself,” sê sy. “So, where do you keep your bees?”

“I’ll show you later,” lag die byeboer, knipoog vir die kaptein. “Shame, sy is seker bang om gesteek te word.”

“Ek twyfel,” brom die ervare seevaarder.

Dave struikel oor een van die malende honde, val amper deur die glasblad van ’n tafeltjie. “Bliksem,” sê hy. “Dit was amper.”

“Jy oukei?” vra JM Roux soos wat hy die klankman ophelp en help afstof.

“Als oukei, niks gebreek nie,” sê Dave vir Gawie Kriel wanneer die byeboer ook nader staan.

“Sie voertsek julle nou!” roep Gawie Kriel soos wat hy met ’n klammerige droogdoek onder die honde invaar. “Sit-sit kêrels, maak julself tuis,” sê hy soos die laaste brak koers kry buitentoe.

Net dan stap Alice Kriel, die byeboer se vrou – in japon, pantoffels en dies meer geklee – deur ’n binnedeur die vertrek in. Sy dra ’n haelgeweer onder die een arm, ’n wit poedel in die ander.

“Alice!” roep Gawie Kriel bly, “jy's wakker.”

“Gawie,” sê die byeboer se vrou.

“Ontspan mense, ontspan,” stel Gawie Kriel sy gaste op hul gemak. Sowel Jan as Dave het die skietding wat Alice Kriel onder haar blad vasknyp, opgemerk. Hulle albei was al by geleentheid getroud gewees en ken kak wanneer hulle kak sien kom.

Alice Kriel vee met haar los hand die slaap uit haar oë, sus die poedel in haar arm wat klein keffies na almal in die vertrek slinger. Sy kyk rond, sien die groepie witwarm mans, sien die witwarm vrou wat ’n goggatjie uit die afgetrede kaptein se baard pluk. Haar blik verstok op die joviale gestalte van haar man. Alice Kriel kyk reguit vir Gawie Kriel.

“Kom-kom Alice,” sê die byeboer, “kan jy nie sien ek het gaste nie. Ons is honger.”

Alice Kriel voel die heerlike gewig van die haelgeweer onder haar bors, haal asem, haal nog asem, probeer roosblare ruik, streel die tefie.

“Alice, food!” roep Gawie Kriel.

Alice kyk rond asof sy pas wakker geskrik het, draai dan na die deur waaruit sy so flussies verskyn het. “Daar behoort nog iets in die kombuis te wees,” sê sy, sonder om terug te kyk na haar man, Gawie Kriel.

“A civilization can only evolve, only grow, if you put your top men in positions where they can explore their most profound passions,” verklaar Paul Brockmeyer skromeloos aan almal wat ore het om te hoor.

“That’s profound, man, that is fucking genius,” stem Dave saam, sonder om ooit sy oorfone te lig. “Heart of the matter fucking core shit,” sê die klankman.

“I think you might be right,” mymer die uitvoerende vervaardiger van Washington DC. “In a different era I could have been a different man, a Karl Marx, maybe a Che Guevara.”

“Or a Gawie Kriel!” roep Gawie Kriel uitgelate.

“Cheers to that,” lag die Amerikaanse TV-man.

“Everything okay here?” wil JM Roux weet, sy maag vol brannewyn, sy kop vol kokaïen, sy oë vol van Nevada Bell se pikante hol wat knyp-knyp-knyp in haar stywe jean. Wanneer sy snoeker speel, is snoeker beslis ’n toeskouersport. Sy speel teen die kaptein, styf teen die kaptein.

“Pretty dandy,” sê goeie ou Paul, voel na die beursie in sy baadjiesak, “Should I give you some more ... money? Can you get us some more ...?” Hy kyk rond, om seker te maak niemand anders hoor hom nie, “... coke?”

“We’re fine for now, thanks Paul,” sê die regisseur, voel die dollarnote wat in sy baadjie se binnesak bult, tas na die sakkie koek in sy broeksak. “We’re fine for now,” sê hy.

Die digter het nou moed opgegee op Nevada Bell; hy laat vaar haar, laat haar in die hande van die kaptein. Al sy aandag is nou gevestig op Alice Kriel, wat vingerhappies voorsit – bakkies boonspruite en kekerertjies, gekapte lengtetjies geelwortel en aspersies, gedroogde piesang, appelkosies en amandels, geroosterde rogbrood met grondboontjiebotter.

“Ja,” sê Gawie Kriel, krap in ’n yskassie onder die kroeg, lig ’n pak beesbiltong daaruit. Krap in ’n kassie bokant die kroeg, lig ’n houtbak daaruit. Hy vee die bak met sy hempsmou skoon, sê: “Net ’n ou laaininkie vir die laatnag.”

Die digter hou vir Alice Kriel dop soos sy die laaste vingerhappies op die kroegtoonbank regskuif. Hy neem haar in, haar profiel, die kurwe van haar kakebeen, bruin oë, donker opgebinde hare wat ’n bleek gesig omraam, klein skaduwees in die nek waar die lamplig nie haal nie. 'n Ouwêreldse skildery, dit is Alice Kriel, besluit die digter, sien sy aandag word deur die plaasvrou opgemerk, sien dit amuseer haar.

Jaap voel ’n diep verlange in sy hart, druk dit ondertoe.

Gawie Kriel gaan haal nog bottels uit ’n kas; ander bottels uit ’n kluis; ander bottels uit ’n kelder – KWV, Kanonkop, Jack Daniels, Glenfiddich, Delord, Allesverloren, spog hy so ‘n spoegie met die klas van sy gasvryheid. “Proe hier,” beveel die byeboer aan. “Nee, nee, vat ’n behoorlike sluk,” beveel hy die digter.

Jaap proe en proe, kyk verby die boom van ’n bottel na Alice Kriel wat op ’n Franse salonstoel sit met haar Franse poedel op haar skoot, postuur onkreukbaar.

Hy stap nader, syg oorkant haar in ’n gemakstoel neer. “Wat,” wil hy weet, “wat is die ou brakkie se naam?”

Hy steek ’n hand uit na die tefie, hoor die klap van kake, die klap van tande, sien verbaas hoe die bloed uit sy vingers pomp, trek sy asem in. Hy kyk met opregte belangstelling na die ringvinger, wat nou ’n lit korter is. Dan sak hy dieper in sy leunstoel weg, sien hoe Alice Kriel se gesig verskemer, soos ’n olyf in ’n botteltjie olywe aan die einde van die dag.

Dis skemer in die vertrek. Die digter ruik skoon linne, ’n houtvloer, die suur drankreuk van sy eie vel. Bokant hom neem die gekartelde mandala van ’n versierde plafon stadig gestalte aan. Soos wat sy oë meer gewoond raak aan die donker, sien hy bokant hom die gestalte van ’n vrou met tallose, wuiwende arms.

Buite, êrens in die huis hoor hy musiek, ’n bekende, romantiese treffer uit die 1980’s. Hy hoor Gawie Kriel se onmiskenbare stem wat aanbeveel: “Luister, luister net hierdie woorde, kêrels, ooi maar dis so mooi, beeldskoon.” En dan sing hy saam met David Essex: “It was only a winter’s tale, just another winter’s tale, and why should the world take notice of one more love that’s failed ...?”

Die byeboer se stem breek van emosie tydens die koor. Die digter knyp sy oë toe, verbeel hom hoe Gawie Kriel saam met die musiek dirigeer, verbeel hom die spoor van ’n enkele traan oor die byeboer se blink wang.

“Hy is eintlik ’n romantiese siel,” hoor Jaap die stem van Alice Kriel langs die bed, maak weer sy oë oop, draai sy kop skuins, sien haar silhoeët afgeteken teen die wit muur, sien hoe sy liggies sug.

“Hallo,” hoor hy sy eie stem.

“Jy is wakker,” sê Alice, leun nader aan hom, naby genoeg dat hy haar bleek vel kan sien, haar donkerbruin oë wat glim in die donker. Hy ruik haar vel, ligte kruiereuk, spatseltjies Bvlgari-parfuum, effense vrankheid op die asem. “Hoe voel jou hand?” vra sy. “Het dit al ophou bloei?”

Jaap voel die gewig van sy hand op sy bors, lig die donskombers, sien die hand in verbande op sy kaal borskas, die bruin merke van gestolde bloed teen die wit verband. Hy voel dan die effense pyn wat klop in die ledemaat en kreun.

Alice Kriel neem sy hand in hare, kyk daarna. “Maak oop jou mond,” versoek sy, hou ’n druppertjie gevul met ’n teerkleurige vloeistof na hom toe uit.

“Wat?” wil hy weet, maar maak in elk geval sy mond oop.

“Phoenixtrane,” sê sy, drup die donker druppels in sy mond.

Hy proe modder en geil, groen plantmateriaal soos die stroompie in sy keel af drup.

“Hulle gee dit vir terminale pasiënte, om hulle beter te laat voel,” sê Alice Kriel.

“Ek voel beter,” sê Jaap.

“Jou ringvinger is ’n rapsie korter,” sê Alice, haar stem egalig, slegs effentjies geklad deur die ronde ondertoon van ’n Engelse aksent. Sy strek haar hand uit na hom, laat rus dit op sy pols, die nael van haar pinkie trek ’n verbeelde lyntjie oor sy vel. “Fiefie is maar besitlik oor my,” sê sy.

“Phiphi?” vra hy.

“Die poedel,” sê sy.

Die digter besef dat hy poedelkaal in die bed lê, ruik Alice Kriel se asem, hoor hoe Gawie Kriel nogmaals sing: “Why should the world take notice of one more love that’s failed?”

“’n Hond is ’n hond,” sê die digter, “mens kan nie veel daaromtrent doen nie.”

“Dit is waar,” sê Alice Kriel; haar kneukels streel oor sy ribbes soos wat sy sy verbinde hand oopvou.

Die digter voel hoe sy ereksie onder die gewig van die donskombers stu.     

“Ek ken jou vrou,” sê Alice Kriel.

Die digter voel hoe sy ereksie onder die gewig van die donskombers kwyn. “Ek ken haar ook,” sê hy.

“Ons kan jou hospitaal toe vat, as jy wil,” sê Alice terwyl sy sy hand bekyk.

Jaap betrag self die hersiene vorm van sy ringvinger. “Ek twyfel of dit enigsins sal help,” sê hy. “Enigiemand dalk die lit opgetel?”

“Fiefie,” sê Alice Kriel, “en ek vrees Fiefie het dit gesluk.”

“Mmmm,” sê Jaap, “ek sien”, voel hoe die byeboer se vrou se hand op sy maag rus. Hy kyk op na haar, sien in haar iets hartverskeurend wat hy weet êrens in ’n gedig tuishoort, soek na woorde, iets om vir haar te sê wat nie leeg sal wees nie. “Ek weet nie wat om vir jou te sê nie,” sê hy.

Net dan breek daar iets, êrens in die huis: borde, glase een of ander breekware wat aan skerwe spat, versplinter.

“Oooo,” klink die geïmponeerde kreun van manstemme.

“Spillage!” roep iemand uit.

“Strafdop!” roep iemand anders.

“Alice!” roep Gawie Kriel.

Sy huiwer vir ’n oomblik, asof sy wag vir nog woorde. Staan dan op. “Daar is klere in die kas wat jou behoort te pas,” sê sy, “jou klere was vol bloed.”

“Ek ...” sê hy.

“Jy kan bly slaap, of jy kan opstaan indien jy jouself opgewasse voel,” sê sy. “Dis jou keuse.”

“Jy ...” sê hy.

“Alice!” roep Gawie Kriel nog ’n maal ná ’n stewige rits kragwoorde.

“Ek moet gaan,” sê sy.

Dan is sy weg, en bly lê hy poedelkaal onder ’n verekombers in die geel, vierkantige lig wat deur ’n oop badkamerdeur gelaat word.

Word vervolg ...

The post "Ek is nog hier ..." / In die hinderlaag (Deel I) appeared first on LitNet.


Stomdys

$
0
0

 

Fotobron: changeincontext.com

Die skril monitoralarm trek Geo Cavernelis se aandag waar hy ‘n skermbrosjure sit en lees. ‘n Onderskrif in die brosjure lui: “Stomdys, jou nuwe huis, jou enigste tuiste.” Vir ‘n paar sekondes staar hy na die vaal boodskap in die hoek van die kajuit: “Krisis in wieg 21.” ‘n Bukus is dalk dood.

By die bunkerdeur kondig lesings aan dat lugdruk en –gehalte perfek is. Dis egter koud daarbinne, en hy trek ‘n oorgroot jas aan.

Hulle lê daar, agt rye van agt vroue, op hulle dag volgens die meeste standaarde aansienlik met hulle reëlmatige gelaatstrekke en stewige ledemate, op die oog af steeds sterk en volgens reputasie besonder intelligent, nou tog ‘n bietjie deurgebring, want oor die jare is dit onvermydelik dat hulle kondisie verloor. Ten spyte van die refleksiewe oefeninge, die gifstofspoele en die algemene wetenskaplike onderhoud, is die vroue se velkleur ongesond en van hulle se ledemate lyk dun. Boonop het heelparty nou ‘n boepmagie, ‘n newe-effek van die binneaarse voedingstowwe. Maar hulle is nog steeds sover Geo weet die hoogsgeagte lede op die skip.

Die wieë het elkeen aan die binnekant van die glas ‘n doulagie kondensasie wat die mooi gesigte onduidelik maak. Of baie het. Geo kan die dooies van die lewendes onderskei eenvoudig omdat hulle glasdeksels helder is, onaangetas deur respirasieprosesse. Negentien glasdeksels is helder en hulle instrumentliggies uitgedoof. Die dooies, hulle ontbinding vertraag deur chemiese gasse in die geloof dat ‘n mettertydse outopsie lig kan werp op hulle sterftes, gee nie om om daar te lê nie en die lewendes ook nie, synde komatoos.

Geo beweeg na die onlangse ongeval en kyk na die vrou se gesig toe hy die glasdeksel lig. Die oë staar verby hom en hy stoot die ooglede toe. Die diagnostiese program vermeld: “Geen vroeëre simptome of tekens nie; diagnose wiegdood;  geval 20, jaar 47”. Toe ondersoek Geo self die groot lyf met die lang spiere vir wonde, skrape of ander merke, maar dis net ‘n voorgeskrewe formaliteit wat hy in ‘n log sal moet aanteken, want in hierdie omgewing is daar niemand behalwe hy en die slapende bukusse nie.

In hierdie deel van die skip, in elk geval, hier onder in die bunker. Hier is daar afsondering en waardigheid en vrede en om daardie dinge te onderhou, is die belangrikste saak vir Geo. Dit weeg swaarder as sy pligte. Hy is ‘n AS-tipe 2 wat gedy in afsondering en hoewel hulle aan sosiale verlangens onderworpe is, verstaan hulle die onmoontlikheid van die uitleef daarvan. AS-tipe 2’s is by uitstek geskik vir werk op ruimteskepe wat noodwendig personeelgetalle laag hou. Hulle is gewoond aan hulle eie geselskap en gemaklik met repetisietake. Op skepe met beduidende bevolkings,soos die betrokke skip, is hulle egter soms probleemkinders. Die samelewing is nie gaande oor sy uitskot nie, en die uitskot ook nie oor die samelewing nie. Dus gee niemand om dat hy alleen sy dae hier slyt nie, hy allermins.

Nadat hy die lewensonderhoudstelsel afgesit en seker gemaak het die glasdeksel is styf toe voor hy die ontbindinggas vrystel, gaan sit Geo by ‘n stasie om sy verslag te skryf. Dit kom daarop neer dat hy soos met ‘n psigometriese toets die waarskynlikste moontlikhede in ‘n lang lys afmerk. Dit neem hom minder as ‘n uur om die vraelys te voltooi:  Hy het dit oor die afgelope agtien jaar al negentien keer gedoen. Dan glip sy vinger verby die submit-knoppie op die raakskerm en pleks daarvan druk hy store. En verseker dat sy verslag voorlopig nie die hoër ruimtes van die skip en die skipgemeenskap sal haal waar dit oorweeg en beantwoord sal word en heel moontlik betragting sal uitnooi nie. Geo vermy persoonlike besoeke en maak op elektroniese kommunikasie staat, behalwe wanneer die kommunikasie dreig om besoekers te lok. Dan store hy eerder as om te submit.

Die monitoralarm raas weer. Geo kyk na die skerm: “Krisis in wieg 54” en knip sy oë, maar staan nie op nie. Hy sit eerder ‘n rukkie langer by die stasie om e-posse te lees. Daar is niks waarop hy sal reageer nie aangesien hy nie tans ’n hoë dunk van sy pligte het of aan enige persoonlike konneksies onderworpe is nie. ’n Substituutminnares stel in hom belang, maar hy ignoreer die verklaring van welwillendheid, nie net omdat dit ’n duur diens is nie, maar ook omdat dit waarskynlik gesprek sal meebring by die intieme kontak wat so vlugtig sal wees as wat dit nodig mag wees. Daardie gesprek en kontak, so dwingend as wat beide is selfs by ‘n nageslag wat probeer ontkom aan die reëls, pyne en gedrag van die voorsate wat deur biologie sowel as beleid mislei is, sal nie veel beteken nie. Baie vroue verafsku deesdae mans en behoeftige mans nog meer. Dit was vroeër anders en op Stomdys sal dit seker weer anders wees as ’n mens die publisiteit kan glo, maar tot dan maak dit nie saak nie. Geo het ’n soort lewe en dis ’n ordentlike soort lewe.

Een van die e-posse betrek sy posisie by die korporasie; vrae word gevra: Is hy gelukkig? Hoe sal hy werksbevrediging definieer? Kom hy met sy meerderes oor die weg?

Daar is niks anders wat hy kan doen as om die e-pos uit te vee nie. Hy beweeg aan na nog ’n brosjure oor Stomdys, dalk per ongeluk aangestuur deur ’n opportunistiese eiendomsagent wat hoop om die idee van goeie beskawing aan ’n slegte skipbewoner te verkoop. Dit bevat ‘n idealistiese skets van ‘n tuinagtige omgewing bevolk met wandelende, glimlaggende mense en rustende diere wat na sagmoedige leeus lyk.

Hy staan op en stap na wieg 54 om die vrou se oë toe te druk en die lewensonderhoudstelsel af te sit en die ontbindinggas vry te stel. Dan vul hy die volgende vorm in. En submit dit wel. En hierop word hy versoek, in ’n kort boodskap wat net lees: “Direktoraat, Vlak D, so gou moontlik.”

Die swaar deur skuif voor Geo oop en agter hom toe. En dan is hy in die gavolt, sy mond droog en sy hart aan die slaan. Die lewe is hel hier, buite die bunker, weg van die afsondering. Geo staal homself daarvoor: Die raserige gange, die besige winkels, werkswinkels, laboratoriums en sitkamers, die plein waar enigiemand ’n opinie oor die lewe op die skip mag lug; dit word aangemoedig. Hy laat sak sy blik na die wit teëlvloere en loop vinnig tussen die mense deur.

Op die plein staan sowat dertig van hulle en luister na ’n spreker op die seepkis waar ’n mikrofoon die klank na die luidsprekers in die mure herlei en ’n stem hoorbaar maak wat kalm en selfversekerd is, maak nie saak hoe opgewonde of geïntimideer die spreker word nie. En opgewonde raak hulle. Die huidige spreker bevestig dit.

“Wat is ons doel?” roep die man uit, gebare heftig, maar sy stem geduldig en selfs intiem gemaak deur die mikrofoon. “Hoekom is ons hier? Ons weet waar ons vandaan is. Ons weet waarheen ons gaan. Maar waarvoor leef ons, mense van die skip, as dit nie is om vervoer en onderhoud aan vier-en-sestig oorgroeide Amasones te verskaf wat ons nog nie eens gesien het nie?”

Vroue boe. Die gespot onthuts  Geo, wat deesdae amper nooit met ’n gespot, gegriefdheid, woede of selfs vreugde te doen kry nie. Van die mans lyk geïrriteerd.

Die spreker gaan voort: “Hulle sal eendag by Stomdys aankom en ons sal nie. Hulle sal gewek word en regeer en reguleer en organiseer aan die lewens van ons kinders se kinders, wat skaars hulle grootouers sal onthou en beslis nie oor hulle en hulle reis sal omgee nie. Maar die Amasones sal hulle ken en omgee. Ons weet hoe die werkers deur al die eeue vir hulle meerderes sorg. Is dit goed? Is dit sleg? Meneer, vertel jy my.”

Geo het om ’n groep begeesterde vroue getree en te na aan die seepkis gekom sodat hy aandag trek. Hoewel hy soos die meeste van die mense uniform dra, gaan hy nie ongemerk deur die skares nie. Die huidige generasie, selfs diegene wat heelwat jonger as hy is, weet van die Onderhouer, wat die bukusse in die bunker onderhou, wat die beweegrede vir die reis onderhou en ook die man is wat homself eenkant hou. Nou staan hy uit weens die een of ander kenmerk en hy kan net aanneem sy beeltenis is algemene besit in die rekenaarstelsel.

“Ja, Onderhouer, wat sê jy?” vra ’n man uit die skare. Mans op die skip is voorbariger as wat Geo van die mans op aarde onthou, hoewel vroue soos altyd ’n sterk teenwoordigheid is. Tussen die hoi-polloi en omdat hulle self hoi-polloi is, voel die mans tuis met die idee om hulle lewenspassaat lank te werk, te trou met die vroue wat belang stel in trou en hulle kinders te laat grootmaak in die wete dat Stomdys voorlê en dat Stomdys groot is. Dit keer hulle egter nie om intussen die skip se hoëlui te verwens nie en trots te voel op elke lid wat deur en deur demoties en beskeie is en sy nederige plek in die lewe ken.

“Hoe gaan dit met die fratse?” vra die man. Selfs die teruggetrokke Geo het ’n idee van die man se lewe: Skofte in onderhoud of konstruksie gevolg deur ure se jolyt waartydens ’n sekere verset betreffende die geregimenteerde skeepslewe gekoester en as lojaliteit teenoor sy klas beskou word. Geo lees die nuus en het ’n besondere belangstelling in sosiale rolle. Vir een wat so traag is om te verbind soos hy, is hy ’n ingeligte man.

“Jy kan nie dit sê nie,” sê Geo in ’n hees stem, selfbewus omdat hy met iemand anders as homself of ’n bukus in ’n wieg moet praat nie. “Hulle is menslike wesens.”

“Hulle leef vir ewig. Klink dit vir jou menslik?” daag die man hom uit.

“Maar hulle is sterwend,” sê Geo. “Ons moet iets doen.”

“Hoor julle dit, mense? Hulle is sterwend.”

Mans lag; van die vroue ook. Geo is gebelg. Hy lees oor sulke mense en hier moet hy hulle konfronteer.         

“Jy kan nie lag nie,” verklaar hy. “Hulle is die rede hoekom ons hier is.”

“Stop die wêreld, ek wil afklim,” roep iemand uit.

Mense begin dreunsing: “Terug Aarde toe, terug Aarde toe, terug Aarde toe.”

Iemand sê: “Waar is die bukusse? Hoekom wys hulle nie hulle gesigte nie? Ons moet ’n gesig sien of ons glo nie.”

“Ek, uh, moet op pad wees,” se Geo. Hy is seker hy hoor ’n vrou sis toe hy verby haar loop en beweeg vinniger. Gou is hy in ’n stiller sone met die klank van muzak en blomgeure.

Hy stap met die mediese gang langs, verby salons en ’n taphuis wat ’n uur op ‘n slag oop is, soos die seepkis ’n geleentheid is vir mense om stres te ontlaad en van muitery te vergeet, en gaan met ’n hysbak op na ’n kajuit met ’n deur van nagemaakte hout.

Die kantoor het ’n uitsigpaneel. Natuurlik beteken dit nie meer as die aardtonele wat Geo van tyd tot tyd op die skerms onder in die bunker en sy kajuit bekyk nie, maar hierdie paneel illustreer die skip se reis. Geo kyk hoe die geanimeerde skip om die blou planeet wentel en dan die ruimte in vertrek, verby ‘n planeet versnel, dan deur die Kuipergordel skiet, die Oörtwolk nader en uiteindelik op die eensame hoofpad sterre toe is.

Die vertoon verander na ’n beeld van ’n ruigbegroeide landskap met gespierde, aantreklike mense. Dit verras Geo om te sien hoe mans op ’n aanvallige eerder as komiese of gedrogtelike wyse uitgebeeld word; die idealistiese beelde dreig hom met ’n onwelkome gevoel van manlike trots. ’n Mens, ’n man, durf nie so voel nie, dis hom nie beskore nie, en tog lyk dit of  ’n mens op Stomdys sal mag.

Toe Geo jonger was, het hy geluister hoe mense oor hierdie einste rekonstruksie van die reis praat en hulle het gesê dis ’n groot ding in die Aarde se geskiedenis. Te meer nog, dit was een van sewe groot dinge as ’n mens die vorige reise na die veraf planeet in ag neem wat die gemeenskap na verwagting gaan vestig het – iets waaroor Geo so graag lees. Eendag sal hy, of dan sy nasate as hy gehad het, uit die skip kan stap en deur baie vriende aanvaar word. Dit sal ‘n lewe anderkant ‘n AS- tipe 2-klassifisering wees.

“Geo Cavernelis,” sê die vrou in die ander stoel in ’n bewerige stem. Sy tuur deur dik brilglase na die personeelverslag op die skerm voor haar. Sy is oud, ouer as Geo, en daar is ’n reuk omtrent haar wat aan dooie bukusse herinner. “Ek het jou eenmaal ontmoet, aan die begin van die reis.”

“Ja,” mompel Geo ongemaklik, hoewel hy haar nie onthou nie. Dalk was sy ’n skoonheid. Al die dominante vroue is gewoonlik daardie vurige, ontembare, onaantasbare ding wat mans in die moeilikheid laat beland vir toenadering en teistering.

“En kyk nou na ons. Ons is die oues van dae en onvas op die voete. Of ek is. Jy het nooit voortgeplant nie? Ek ook nie. ’n Mens moet ’n besondere soort mens wees om dit te doen, weet jy. Ek en jy, ons is die ware werkers, maatskappymense. En wat meer is, skeepslewe is benoud en geneig om vulgêr te wees, en wie wil ’n lewensmaat hê wat die hele tyd so by jou is? Daar reg in jou omgewing, teen jou? H'm?”

“Ja,” sê Geo weer. Een of twee langer response kom by hom op, maar dis moeilik om met sy medemens te praat. Hy het dit oorweeg om te sê hy het niks teen vroue nie en dat dit in sy ervaring die mans is wat jou ’n harde tyd gee as jy nie heeltemal op hulle standaard is nie. Die vroue glimlag vir die koddige, duidelik skadelose AS en gaan dan in ’n rigting en die feit dat hulle jou ignoreer, is ’n genade.

“Jy bestuur die bunker?” vra die ou vrou. “Ek was onder die indruk dis ‘n volkome geoutomatiseerde proses?”

“Ek kyk maar dat die rekenaars vol verkoelingvloeistof bly.”

“Iemand moet die bewakers bewaak? H'm.” Die ou vrou kyk weer na die verslag. “Ek dink jy ag jouself gering. Toe ek jonk was, is ek eenmaal vertel die sagmoediges beërwe die aarde, maar ons is nie meer daar nie. Hmm. So jy wy jou aan ons sending toe, daar op jou eis. Dit gaan nogal druk hier in die openbare kwartiere. Jy weet van die weerstand?”

“Nee. Dit wil sê, ek het ’n spreker op die plein hoor praat ...”

“Ons monitor hulle wanneer hulle daar praat. Ons monitor hulle almal. Ons moet. Dit sal nie deug om in hierdie stadium groot verset te moet verduur nie.”

“Hulle het gesing. ‘Terug Aarde toe, terug Aarde toe’.”

“Wat ’n sinlose idee. Jy kan sê dis ons wat ons lewens hieraan toegewy het, ons wat die Aarde onthou. Die jonges wy hulle ook toe, maar dis nie ’n keuse wat hulle gemaak het nie. Dis ’n omstandigheid wat ons vir hulle gekies het. Hulle is kwaad daaroor, die omstandighede waarin hulle gebore is. Hulle is skeepsmense, dis wat hulle is. Natuurlik so vulgêr soos hidrolika self, maar wat kan ’n mens maak? Onderhoud is in hulle bloed. Bloed? Uitnemendheid gaan oor bloed en opvoeding, weet jy. En miskien is ’n hele planeet met sy geskiedenis nodig om ’n goed afgeronde individu voort te bring. Dis net gedagtes. Ek bons dit teen jou en kyk wat kom terug. Maar die vulgêre is nogtans ’n faktor in ons lewens, en nou praat mense van terugdraai. Ons kan dit nie toelaat nie. Gee ek jou aanstoot?”

“Ja. Nee.”

“Beleefd maar teruggetrokke? H'm, ek sien in jou verslag jy het as jong man as ’n verpleër gewerk?”

“Ek glo dis wat my die werk laat kry het, die versorging. Ek het die onderhoudsapparaat geken. En natuurlik gee ek nie om om alleen in die bunker te wees nie.”

“Ja, jy was agt jaar laas buite die bunker?”

“Vir ‘n ongesteldheid wat meer as gerantsoeneerde antibiotika gevra het.”

“En jy kom na my toe omdat daar ongerymdhede daar onder is?”

“Ek monitor die masjiene wat die bukusse monitor. Van hulle is dood.”

“Dit was te verwagte en ons het die faktor in ons berekenings ingebring. Maar nogtans ’n jammerte. ’n Mens sou verkies dat die lewe aanhou. Hoeveel?”

“Negentien oor die afgelope agtien jaar. Dit pas in by die aktuariële verwagtinge. Maar twee vandag.”

“Jy los dit darem laat voor jy reageer?”

“Die tweede dood het my laat optree, die een-en-twintigste. Regulasies stipuleer dat ek julle op een-en-twintig laat weet.”

“Dis waar.” Die vrou lees nog ’n paar sekondes aan die verslag en kyk dan weer op. “Ons reis al sewe-en-veertig jaar. Die meeste mense aan boord is onderweg gebore. Dit sal regtig tragies wees as die sending in die gedrang kom. Dink aan die filosofiese implikasies. Ek praat van lewenssin.”

“Hoekom sal die sending in die gedrang kom?”

“As al ons eregaste moet sterf. Dit sal die hele reis ongedaan maak. Daar sal geen rede wees om voort te gaan nie.”

“Ek dink darem nie dis so ernstig nie. Ek bedoel, kry ’n mens dan nie altyd iets in die plek van die ding wat ’n mens verloor nie? Dis hoe ek die Aarde onthou. Ons sal net onder ’n ander banier vaar.”

“Wat is jou mening omtrent die reis?”

“Op Aarde het die werwingleuse gegaan: ‘Dis ’n taak en iemand moet dit verrig’.”

“En die bukusse? Wat dink jy van hulle?”

“Hulle is die beste voorbeelde van die mensdom. Hulle is gekweek en opgelei om sterk en wyse leiers te wees. Geen wonder hulle is bestem vir groter dinge nie. Dis ’n jammerte ons kan hulle nie sommer hier en nou volg nie, hier op die skip.” Die sentiment laat Geo lojaal en edel voel.

“Maar hulle is vroue,” sê die bejaarde vrou.

“Ja.”

“En jy’s ’n man. Voel jy nie wrokkig nie? Nie baie generasies gelede nie was mans die dominante gender. Toe kom die verandering. Natuurlik het dit dekades geneem. Nie net moes vroue na vore kom nie, maar mans moes teruggedruk word. Hoe jammer dit kon nie anders nie, maar die geskiedenis gaan gedurig oor die onderdrukking van die onderdrukker en die waarheid daaromtrent word deur die oorwinnaars verswyg. Daarby is daar die kwessie van ‘n wrok wat bevredig moet word, nie so nie?”

“Ja. Ek voel nie wrokkig nie.”

“Ek verwys na die vroue se wrok van oor die eeue.”

“Solank die vroue goed is vir die mans noudat hulle wraak kan neem.”

“O, maar ons is goed. Die direktoraat is simpatiek teenoor julle saak. Daarom dat ons soveel geduld het met die algemene bevolking. Wat met eerste oogopslag baie patriargaal is, baie. Solank hulle nie enige werklike mag het nie, sê ek altyd.”

“Verskoon my. Kan ek nou teruggaan? Ek het pligte wat wag.”

“O! Ja, ons het jou daaronder nodig. Alles reg wat rantsoene betref? Wat ’n lewe lei jy nie.”

“Goed word by my deur afgelewer. Ek is piekfyn.”

Dis met groot verligting dat Geo weer by sy vesting ingaan en die geraas en die spanning agterlaat. Daar was ’n rantsoenaflewering; die lig langs die dienshysbak is aan. Terwyl hy deur die boks kos kyk wat uit standaard voorraad vir direktoraat-personeel bestaan, merk hy ’n gevoude stuk papier. Dis ’n nota agterop ‘n bladsy uit ‘n skoolgeskiedenisboek: “Goeie werk met die dooie fratse. Hou so aan.”

Dié stukkie skoolgeskiedenis betrek die verraderlike figuur Albert Schweitzer, wat so onomwonde die Christelike godsdiens aangehang en verkondig het. Dis moeilik om die twee kante van die bladsy bymekaar uit te bring. Die idee van sameswering verskrik Geo en hy skeur die papier op. Dan merk hy die naaste rekenaarskerm waar ’n ander boodskap wag: “Krisis in wieg 06.” Nog ’n bukus is dood. Dit maak dit twee-en-twintig. Terwyl hy daar staan en kyk, herhaal die boodskap, maar met verwysing na wieg 50. Hy vee sy sweterige handpalms aan die borsstuk van sy uniform af, trek die oorjas aan en gaan in die bunker in.

Dis koud, baie koud. Hy gaan die termostaat na en verstel dit sodat die digitale syfers dadelik klim. Maar amper net so dadelik sak hulle weer, selfs nog laer as wat hulle was. Geo kyk oor die wieë uit. Hulle agt-by-agt patroon lyk onreëlmatig met al die voorkomste van uitgedoofde beligting waar bukusse dood is. Dit is ‘n neerdrukkende gesig. Hy inspekteer die twee onlangse sterftes en maak seker die glasdeksels is stewig toe. Dan verdiep hy hom in die voorvalvraelys en is halfpad daarmee toe die vyfde bukus daardie dag sterf, nommer 39.

Die druk om iets te doen is amper ondraaglik. Sy grootste drang is egter om te gaan lê en slaap. Maar hy neem iets wat adrenalien opwek en maak ’n oproep.

“Ek wil met die direkteur praat,” sê Geo senuweeagtig in die gehoorbuis.

“Sy is nie nou beskikbaar nie,” sê ’n manstem. “Wie praat?”

“Geo Cavernelis.”

“Geo, wat is dit?” vra die direkteur.

“Nog drie is dood.”

“Kan jy enigiets doen?”

“Ja. Ek kan hulle probeer wakker maak, dekades voor hulle in werklikheid moet opstaan.”

“Ons moet hulle ten alle koste aan die lewe hou.”

Die proses neem ure. Geo volg instruksies waaraan hy laas as jong en idealistiese man aandag geskenk het, toe hy gretig was om alles omtrent sy werk te leer. Nou is dit veertig jaar en meer later en hy glo deels niks gaan gebeur nie. Maar ’n uur nadat hy die laaste buise gekoppel en ’n opwekkingsagent toegedien het, ontwaak die eerste bukusse. Geo beweeg van wieg na wieg om onder die oop deksels in te buk en sag te praat, verstellings te maak, hare van voorkoppe weg te vee. Stadig sit hulle regop, die mensdom se trots, krygers, denkers, wetenskaplikes, politici.

Die direkteur lê besoek af en aanskou die heropstanding, ’n verwaande jong man wat Geo aanneem die een is wat die foon beantwoord het, aan haar sy.

“Wie is jy?” vra Geo die man, wie se gesag verminder met elke tree wat hy verder van die direkteur af staan sodat hy in gesprek met iemand anders blykbaar omtrent nie kan praat nie.

Die direkteur hoor hulle en kom tot die man se redding: “Hy is my man, Geo. In die lewe is daar altyd nut vir ’n aantreklike jong man wat sy plek ken.”

Dis nie maklik om met die bukusse te kommunikeer nie. Geo weet dat hulle op Aarde uit die algemene bevolking gehou is, maar is tog verras deur hoeveel hulle aksente en dialekte van die skeepslinge s’n verskil. Hy voel ’n toegeneentheid teenoor hulle, want hy het immers ’n era met hulle gedeel, al daardie sonoppe en sononders op hul tuisplaneet, iets wat hy beslis nie met die grootste deel van die skeepsbevolking gedoen het nie.

Dae lank herstel en pas die bukusse aan. Hulle begin eet, haal makliker sonder die masjiene asem, doen ligte oefeninge ter wille van lui spiere, ondergaan toetse, oefen hul diksie en praat ook met Geo om die skeepsgeskiedenis te verneem. Die toets onthul dat ten minste nog vyftien van die bukusse nie baie sterk is nie en moontlik ook sou gesterf het, het hulle veel langer bly slaap.

Daar is nog ’n onthulling – vir die vroue, in elk geval. Hulle is steriel, elke een van hulle. Een van die vroue vra of dit ’n gevolg van die dormante dekades is.

Geo sê: “Nee, dis weens julle opleiding en kondisionering op Aarde. Julle moes in hibernasie ingaan omdat Stomdys vroue soos julle benodig, maar julle kon nie julleself voortplant nie.”

Die vroue hoor die nuus met ’n mengsel van stoïsme en hartseer aan: “Dit sou darem wonderlik gewees het om moeders sowel as vroue op Stomdys te wees.”

“Maar wat nou?” vra ’n ander vrou. “As ek reg verstaan, is ons nog ver van Stomdys af. Wat as die skip daar aankom en daar is nie meer een van ons lewend nie? Wat sou dan die punt gewees het?”

Almal is stil, ook Geo, wat in sy noppies met die vroulike geselskap is wat so aan sy lippe hang. Hy sal nie doelbewus iets sê om die vroue teleur te stel of te ontstel nie.

Dan sê een van hulle: “Hoe is dit in die res van die skip?” en die vraag beur almal op. Hulle is besig om by die dag sterker te word en gretig om by hulle wêreld in te skakel.

“Laat ek net bel,” sê Geo haastig.

Die direkteur weier verlof om uit die bunker en kajuit te beweeg. Die situasie op die skip is te gespanne. Nuus het versprei dat die bukusse ontwaak het; die direkteur is woedend vir haar spraaksame jong man. Dit is waarskynlik nooit ’n goeie idee om mitiese figure in die gemeenskap in te stuur nie.

Maar hulle is krygers en denkers wat geleer is om onafhanklik te veg en te dink. Gou kry die eerste drie dit reg om verby Geo te glip terwyl die ander hom met staaltjies uit hulle opleidingsdae vergas.

Toe hy dit wel agterkom, lag die oorblywende vroue en die saak lyk nie na ’n vreeslike probleem nie. Hy wag vir die drie om terug te kom. Hulle opwagting word vergesel van ’n geraas en hy maak die deur oop om ’n skare te aanskou wat die drie groot en woedende vroue volg. Die mense skree en dreunsing.

“Ons weet hulle is sterflik en steriel. Ons weet hulle is sterflik en steriel. Geen sin in die sending. Geen sin in die sending. Waarin glo ons? Aarde. Waarin glo ons? Aarde. Terug Aarde toe, terug Aarde toe, terug Aarde toe.”

“Vlieg in julle moer, vlieg in julle moer,” skree die vroue terug. Moontlik was hulle by ‘n taphuis.

“Ons is klaar besig, ons is klaar besig,” reageer die skare en lag.

Geo laat die vroue inkom.

Die rekenaarskerms bring nuus en beeldmateriaal van opstand en geweld in die res van die skip. Een van die afgetrede direkteurs, wat haar waardigheid gewaag het deur die skare te probeer toespreek, word doodgegooi met ’n lywige tabletrekenaar wat ’n personeelgeskiedenis bevat, ontdaan deur die massas. Dae lank kan Geo en die vroue die geskree en die gedreunsing aan die ander kant van die deur hoor. Vir Geo is dit senutergend. Hy wens al hoe meer dat hy weer alleen was. Die direkteur daag op na ’n kort, maar gewelddadige reis van haar kwartiere af, in die geselskap van twintig wagte.

“Nou goed, ons moet die situasie reg benader,” sê sy.

“Ons wil uitgaan,” sê een van die vroue. “Ons sit al dekades lank hierbinne.”

“Ons kan iets omtrent die situasie doen,” sê ’n ander. “Ons het gelees oor burgerlike verset. Ons kan na onsself omsien.” Dit is waar. Die vroue het ruimskoots van die rekenaarstelsel gebruik gemaak. Ook het hulle gevegskunste geoefen.

“Dis om die waarheid te sê ’n filosofiese ding, nie polities nie,” sê nog een. “Ons bring aan hulle ’n bestaanskrisis. Tipies sterfling om so te redeneer!”

“Dis tipies teologies,” sê ’n vierde ewe onsimpatiek. “Die arme donders voel verlore en moet in iemand glo solank daardie iemand net nooit verskyn nie.”

“Tipies menslik,” sê ’n vyfde. “Swak, besluiteloos, gou om kwaad te word en nimmereindigend behoeftig.”

“O ja,” stem van die ander saam. “Mens, mens, mens.”

“Julle was ook mens,” sê die direkteur en kyk die een na die ander bukus in die oë waar hulle sit, staan en lê in die bunker met die glaswieë waaruit hulle verlos is. Die wieë is nog as beddens beskikbaar, maar niemand wil slaap nie, behalwe Geo wat in ’n hoek sit en wens die fratse wil nou weggaan en wegbly. Hy merk een van die bukusse na hom kyk en vir ’n oomblik is hy oortuig sy lees sy ontevredenheid.

“Nee, ons is nie mens en was nooit nie,” kondig ’n vrou hard aan. Al die aandag is by haar behalwe dié van die vrou wat Geo steeds dophou. Sy glimlag vir hom en reik na sy skouer en streel oor sy boarm, in ’n vertoning van een of ander vreemde verwondering. Die dekades moet wraggies lank gewees het.

Maar die oomblik los in die bohaai op toe die ander vroue opstaan toe een van sê: “Ons is nie vroue en moeders nie. Ons is leiers en vegters. So laat ons lei en veg.”

“Ek sal dit nie duld nie,” roep die direkteur. Die wagte kom nader en neem hul posisies teenoor die vroue in.

Die mans is die minderes in getalle en vaardigheid, maar hulle het wapens. Gou lê ’n aantal vroue op die vloer. Dan meng die twee groepe en die vuurwapens help nie meer veel nie. Gewelddadige sterftes word gesterf, hierdie slag meestal deur die mans, want die vroue is bedrewe in die skoppe en houe wat hulle uitvoer. Kort voor lank is die geveg egter weer in die mans se guns en hulle skiet en vloek, maar nogmaals swaai die voordeel en dit lyk asof twee vroue die botoon voer. Dan, uiteindelik, is al die mans dood en die laaste vrou lê sterwend. Die direkteur is ook dood, haar oë groot en verskrik en haar bejaarde mond oop asof sy in ‘n kunswerk op die rekenaarskerm in wanhoop uitroep.

Geo klouter van die kabinet af waar hy ’n heenkome gesoek het. Hy loop deur die slagting. Hier sal taamlik skoongemaak moet word, dink hy. Maar hy dink aan iets anders ook. Hy het oorleef. Dit beteken iets. Dit maak hom ongewoon. En was hy nie nog altyd ongewoon nie? Hy moet baklei teen die megalomaniese impuls wat oor hom kom om sy arms hoog te lig asof hy die toneel seën.

Gou egter oorval ’n groot magteloosheid hom, iets waarmee hy heelwat meer vertroud is as met selfvertroue. Is dit dan tyd? Het die tyd aangebreek? Gee hy hom oor aan die onvermydelikheid in elke sterfling se lewe? Hy kan nog die skare buite hoor en hy loop na die deur toe om sy heiland te ontmoet. Laat hy dan ‘n tikkie ondernemingsgees aan die dag lê.

Die geraas bedaar toe die mense hom opmerk.

“Wat het daarbinne gebeur? Waar is die bukusse? Ons wil die bukusse hê.”

’n Paar moedige siele loop verby Geo in sy kajuit en die bunker in en kom terug. “Hulle is almal dood. Die bukusse is dood.”

“Onderhouer, wat het gebeur?”

“Daar was ... daar was ’n algemene wanorde ... Waar is die … die gesag … die direkteure?”

“Uit die kussings gelig en in die Transformeerder gegooi.”

Iemand hou sy hand uit. “Geluk, Onderhouer. Jy het toe al die pad nog die moed van jou oortuiginge. Jy is mens, waarlik mens.”

Geo kyk terug na die bunker. “Dis ... Daar sal iets gedoen moet word aan al die dooies.”

“Ons sal dit doen,” sê ’n vrou en lei ses ander by die deur in.

“Wag, dis my werk,” sê Geo.

“Nie meer nie. Nie meer nie, Onderhouer. Jy het gedoen wat van jou verwag is.”

“Dis verby? Ek het dit gedoen?”

Dis asof iets van die skare besit neem, ’n nuwe vasbeslotenheid. Soveel dood gee rigting aan die menigte. Geo begin loop en hierdie slag vrees hy niks. Hy waardeer eerder die welwillendheid en vreugde wat hy ervaar. Weer kry hy lus om sy arms omhoog te lig.

“Onderhouer, hei, Onderhouer!” roep mense uit terwyl hy met die gange langs wandel. “Sal jy jou hande op my kind lê? Hy is baie siek.”

“Ek kan niks daaraan doen nie,” protesteer Geo, maar die versoek is so dringend en die versoeking so groot.

“O, Onderhouer, asseblief, Onderhouer.” ’n Vrou buig voor hom. ’n Tiener gryp aan sy mou en snak. Vir ‘n wonderlike oomblik voel Geo iets uit hom vloei, iets van groot waarde, ‘n bydrae tot die mensheid.

“Gee ons van jou kennis, Onderhouer, jou wysheid.”

“Lei ons, O Onderhouer. Lei ons na Stomdys.”

“Stomdys, Stomdys, Stomdys.”

“O, Onderhouer, my Onderhouer.”

The post Stomdys appeared first on LitNet.

Die bok van Hilton

$
0
0

Sy was vir jare die waitress by die Springbok Sportsbar. Dis daai ene bokant Arries Motor Spares, daar waar jy nog Princeton vir R6.50 ‘n pakkie kan kry. Jy kan sien dat daar ‘n erg mooiheid in haar is, maar met die tyd het sommige features bietjie vergaan; party kon sy keer as sy wou.  Elke aand was sy die life of the party, maak seker die manne drink baie shooters, want dis waar mens die meeste geld op maak, maar haar body shots was nie meer so gewild soos vroeër nie.

Sy was skaars sewentien toe haar ma haar werk by die klerefabriek verloor het. Pa was maar net ‘n naam op 'n stuk papier, en sy moes inspring om kos op die tafel te kry. Kry toe die werkie by die Mandy’s Parlour plek daar in Andries Pretorius-straat nog, moes net dansies uitvoer en so ...

Maar daar was geld in extra’s en sy was oppie paal nog voor sy mooi negentien kon sê. Die kind is op sewe maande vroeg gebore na ‘n mislukte coathanger episode, en hy was nooit mooi reg hierbo nie. En sy's terug werk toe daar by Mandy’s.

Sy het oënskynlik haar les geleer en eers op vier-en-twintig, toe verwag sy haar (eerste) kindjie saam met Lang Jan van Tonder, ‘n boer van die Bothaville-distrik wat weekliks voer by Vrystaat-landbou kom optel het voor hy via Andries Pretorius-straat weer huiswaarts gekeer het na sy bejaarde vader en moeder toe.  Dis Lang Jan wat haar die werkie by die Springbok Sportsbar gekry het, sodat sy nie so in sonde hoef te lewe nie. Maar sy mammie het uitgevind van die kindjie, en R140 000 verder wou sy nie meer vir Lang Jan ken nie.

So het die meisiekind saam met haar in die dag werk toe gegaan. Dit was ‘n goeie deal want op warm dae kon die kind in die bar fridges speel sonder om enige iemand te pla, en op koue dae het die kind agter in die office gelê en tv kyk, of andersins daardie Barney-video's op die Betamax-masjien.

Dis mos nie goed vir business om bodyshots te verkoop met 'n driejare snotneusie so aan jou rokspante nie!

Haar ma is op 52 dood aan een of ander lewersiekte wat haar bene so laat oopbars het. Dokter het gesê dis van te veel Cane. So toe moes sy maar self aansukkel met die kinders. En met die tyd het sy begin uitstoel.  Sy't gesukkel om die kleefbroeke wat sy so like om te dra in haar haar size te kry. Maar gelukkig is daar baie ass manne in die dorp en net na sy dertig geslaan het, toe is daar nog enetjie op pad. Dit het teen die tyd heel maklik gegaan, skaars ‘n uur, en daai kind met haar wortelrooi hare was ‘n goeie ses pond ses.  Klein Miranda ... Haar hare was so oranjeskynsel soos Miranda-koeldrank, vandaar die naam.

So ses maande later het die Christelik-maatskaplikes die kinders kom haal en sy kon toe weer asem skep. Na die laaste een het die dokter haar reggemaak, so die wêreld het nou oop voor haar gelê!

Dis toe wat die ding begin het.

Seker so 'n jaar na die kinders weg is, het sy eendag begin verlang en stap toe so om die hoek na die maatskaplike kantore om te gaan hello sê. Hoor toe die kinders is aangeneem en dat sy nie meer kontak met hulle mag hê nie. Ek glo stellig dis waar die verwyte begin het.  Toe die besef deurdring dat hulle drietjies vir goed uit haar lewe is, het sy nie begin suip nie. Nee,  sy moes haar ma se bene te veel male ontsmet! Maar die pyn!  Die seer was so ondraaglik. 

Sy het een aand op die toilet gesit en huil terwyl sy haar beenhare geskeer het.  Die trane het haar oë wasig gemaak en sy het haarself per ongeluk raakgeskeer. Tussen die brand van die sny en die bloed wat so kronkelpaadjie teen haar been afgemaak het, het sy beter gevoel.

Later sou sy dit aspris doen, net om van die harts-eina ontslae te raak, want die seer het haar teruggebring na die wrede werklikheid van haar bestaan.  Haar arms het later die skuld begin dra vir haar sondes ... sy moes begin langmoue dra as sy werk, sodat die kliënte dit nie sien en begin vrae vra nie. En dit het alles goed gewerk. Sy het selfs begin maer word, net die blêddie groot gat het gebly.

Die dag toe haar wonde so begin bloei en drup-drup op die kliënte se shooter glasies, het ou Vaatjie haar gevra om te gaan. Hy het trane in sy oë gehad toe hy haar fire, haar terug geroep en twee cartons Princeton pasella gegee. Sy het die woonstel verloor en moes noodgedwonge daar iewers ‘n plekkie kry om te rus, want niemand wou haar ken nie. So het sy ‘n beskutte gaatjie agter ‘n kragbox naby die Hilton-treinbrug gekry.  Sy het in die aande by die Total se badkamers gaan skoonmaak voor sy die strate ingevaar het.

Gelukkig was daar nog steeds ass-manne in Hilton en ekstras bring goeie geld in ...

The post Die bok van Hilton appeared first on LitNet.

Lag

$
0
0

 

Fotobron: http://www.diorellamirasol.com

"Jy kan maar met Jos trou," sê haar ma, "die man lag maklik."

Haar ma is reg. Selfs in sy briewe terg hy: "Die taalmanne kan gerus ter wille van ons ingenieurs standaardiseer op f’s en v’s. Hoe foel jy daaroor?"

Marguerite is ’n taaljuffrou. Sy kan nie anders as om die taalglipse en opsetlike flaters raak te sien nie. In dieselfde trant stuur sy sy briewe terug. Verbeteringe in rooi, met ’n punt uit tien en tong-in-die-kies-kommentaar.

Vir Jos word sy Magriet, want, skryf hy, "Maguritte is te moeilik vir my".

Op ’n dag haal sy ’n kartonhuls uit haar posbus. Binne-in is ’n brief, geskryf op ’n kasregisterrolletjie: "Hierdie is die langste brief wat jy nog ooit gekry het." Sy lees van bo tot onder, al met die rolletjie af. Hy vertel van sy week by die werk en saans by die huis en hoe laat hy opgestaan en gaan slaap het en wat hy geëet en aangetrek het en hoe hy sy hele tuin vol afrikanersaadjies gesaai het en hoe sy huishulp vir hom oranje lappies vir sy sitkamerbank gehekel het en hoe hy hoop om gou van haar te hoor. Sy woorde een lang huppelende sin wat gly en sing en dans – al met die papierlint in haar hande langs, bo-oor die leuning van haar stoel, dwarsoor die uitgetrapte mat in die middel van die vloer – tot op haar lessenaar in die skemer hoek van die klein losieshuiskamer waar haar enkelbed en verniste klerekas staan.

Sy trek die geskifte blomgordyne oop en kyk uit op die stoep met sy sink-oorhangdak en lae baksteenmuur. Die wit pilare aan die voordeurkant se verf dop af, en daar waar die verfskilfers omkrul, loer die vuilgeel onderlaag uit.

Jos en Marguerite leer mekaar deur die pos ken. Laataand in haar losieshuiskamerbed lees sy sy briewe weer en weer. Sy soek na iets wat sy dalk kon gemis het. ’n Woordspeling. ’n Verskuilde boodskap. Saans praat hulle oor die muntfoon in die gang waar die gloeilamp onder die raffialampkap sy lig in yl strepe teen die mure gooi.

Jos woon op ’n Bolandse dorp tussen wingerde en vrugteboorde. Sy in die Vaaldriehoek. Vliegtuie is duur en vakansies min. Daarom is die kuiers skraps. Een langnaweek vlieg Marguerite af Kaap toe om ’n familietroue by te woon. Sy en Jos maak hulle eie herinneringe van wind en see en sonsondergange bymekaar. ’n Ander keer kuier hy ’n paar dae by haar en haar mense op haar tuisdorp in die Oos-Vrystaat. Skemertyd loop hulle deur die strate. Kinders lag agter hoë sandsteenmure. Aan die straatkant tuimel trosse geel en pienk en wit banksiarose tot op die sypaadjie.

"’n Ewige optimis," merk haar ma ná die kuier in die verbygaan op. "En dan dink hy boonop uit die boks uit!"

Soos die dag toe hy vra: "En wat wil jy vir jou verjaarsdag hê?"

Sy terg: "’n Verkeerslig by daai ellendige skoolkruising. Dis elke oggend ’n nagmerrie om oor die pad te kom. Dit gaan nog my dood kos."

Jos sê niks. Lag ook nie. Hy skryf vir die verkeersdepartement op haar dorp. En ses maande later het sy haar verkeerslig.  

Een Vrydagaand vra Jos skuinsweg oor die foon: "Gestel die hipotetiese Suid-Afrikaanse man vra die hipotetiese Suid-Afrikaanse meisie om oor twee maande te trou, wat sou sy antwoord?"

"Sy sou sê dis te min tyd om alles reg te kry. Die rok en  die saal en die blomme? Nee. Sy sou sê nee."

"Hmm," lag hy, "solank die meisie hom net inlig as sy van mening verander."

Die ganse naweek tob Marguerite. Hierdie man is bang die antwoord is nee. Hy gaan nie reguit vra as hy nie doodseker is van ’n ja nie. Sy kan haar nie haar lewe vorentoe indink sonder sy plesierigheid nie.

Die Sondagaand na Jos se bedekte huweliksaansoek bel Marguerite hom: "Jy weet, daardie hipotetiese Suid-Afrikaanse meisie? Ek dink sy sou sê sy kan ’n plan maak. Met die rok en die saal en so aan."

Hy koop summier vir haar ’n vliegtuigkaartjie Kaap toe. By ’n klein ringmaker op die sewende verdieping van ’n ou gebou in die middestad soek hulle ’n verloofring uit, hul koppe naby mekaar bo die glaskas met sy rye ringe op middernagblou fluweel. In die hysbak op pad ondertoe sê sy: "Ek kan regtig nie wag nie, Jos, regtig. Gee asseblief sommer nóú die ring vir my, toe!"

Net daar – in die hysbak tussen skoonmakers met stoflappe en besems en ’n dweil in ’n emmer water – steek hy die ring aan haar vinger.

"Oeejinne! Dinge loep met springe en konnêk met ringe," lag die vrou met die dweil.

"Net soe!" juig die res van die troppie. 

Twee maande later trou Marguerite met die man wat haar laat lag. Die een wat nooit lank kwaad bly nie. Die een wat haar uit haar grys losieshuiskamer - weg van Stasiestraat met sy papiere en sukkeltuine vol ou rankroosstokke en posbusse sonder nommers - kom haal het en na sy huis op die groen dorp in die vou van die berge gebring het.

Sy geel huis is vol son. Die gordyne almal geel. Van die kombuis tot in die slaapkamers. Die sitkamer s’n dik en swaar, met die goue draad mildelik in die blompatroon ingeweef. Sy studeerkamer s’n gemaak van vetkrytgeel goiing. Die hoofslaapkamer s’n lang stringe rosies – donsgeel soos stuifmeel. Oral op die sitkamerboekrakke, tussen ensiklopedieë en ingenieurstydskrifte, staan Jos se geel model-laaigrawe wat die son opskep en daglank vashou.

Jos verkneuter hom aan Marguerite wat met ’n veerligte hand sy manne-geel huis vol blomme en skilderye en musiek maak. Sy gooi die geel blokkieslap oor die kombuistafel en pak haar ma se groen emaljeskottel vol vrugte. Sy trek die gordyne weg nooi die tuin deur die oop vensters binne.

Jos se lag klink deur die huis.

Soos die tyd aanstap, kom die lag van kinders by. Kleinseuntjielag soos onverwagse windklokke op ’n helderskoon oggend. Die koperstemme van tienerseuns. Die dieper dreunlag van jongmanne, donker en loomwarm soos die klank van tjello’s op ’n laatmiddagstoep.

Die lag woon tussen hulle. ’n Geliefde huisgenoot. Die een wat gereeld ’n situasie ontlont en ’n veronregte weer vir homself laat lag. Wat ligvoets deur sy dae reis en skoorvoetiges en bedremmeldes saamsleep tot op hoë uitkykpunte van waar dít wat groot en swaar en vol dreigende lawaai was, skielik klein en skadeloos en geluidloos lig word.

Tot daardie dag.

Daardie dag het die see een van hulle kinders gevat. Die lag het ook weggeraak.

As haar ma tog net nog gelewe het! Watter raad sou sy, wat so fyn kon kyk, nou vir haar gee?

Die stilte word haar metgesel. En die dreuning van die helikopter soos hy soek na haar kind. In haar opstaan en wakkerwees en diepnagdinke is dit daar. Die lemme se fyn kap-kap-kap in elke senuvesel ingekerf. Die opskiet-brandertjies onder die helikopter se maag ’n skuimwit blomkrans op die diepblou see.

Een nag droom sy van haar kind. Hy is nog klein. Vars gebad, met sy blou skippiesnagklere aan. Sy oë is blou vonkies. Terwyl sy hom voed, lag hy óp na haar. Sy ruik sy soet melkasempie en druk haar gesig in sy donswit krulle. Die lag borrel in haar keel op. Dis ’n onbevange lag. Nuutgebore.

Die matras by haar voete gee effens mee, ongemerk soos ’n trae seedeining. Iemand is by my, dink sy. Sy wil nie terugkom nie. Sy wil die loom weldadigheid van die droom sussend vashou.

Maar dit glip los en dryf weg. Sy maak haar oë oop. Die lig van die nuwe dag stroom deur die venster. Jos sit by haar op die bed. Hy glimlag.

"Jy het hardop in jou slaap gelag, Magrietjie," sê hy, "ek het gedink jy gaan nooit weer lag nie."

 

The post Lag appeared first on LitNet.

Lig

$
0
0

Malgas (foto: www.westcoastlife.co.za)

Lighthouses are not just stone, brick, metal, and glass. There's a human story at every lighthouse; that's the story I want to tell. 
― Elinor

Die blougrys eier het swart spikkels. Sy vou dit versigtig in haar hande toe. Dis yskoud.

Die malgaswyfie het ook nie teruggekom nie.

Sy onthou hoe die mannetjie dae lank sy gebied afgetree het.  ʼn Hele ent weg van die duisende ander pronkende mannetjies se geskarrel vir ʼn broeiplek op die eiland.

Met haar rug teen die muur en haar knieë opgetrek, het sy sit en wag dat hy sy wyfie nes toe bring. Sy maat.

Sy het gelag vir hul hofmakery. Die uitstrek van die nekke, die danspassies en die hoflike buig.

Hulle het lank aan die nes gebou. Met moeite guano, vere en stukke skulpe aangedra.

ʼn Mooi paartjie.

Toe kom die mannetjie op ʼn dag nie terug nie. Die wyfie het nog ʼn paar dae gebly.

Die vrou maak ʼn gaatjie aan elke kant van die eier. Sy blaas. Daar is nie veel binne die eier nie. Dis byna leeg.

Die leë dop lyk mooi in die mandjie op die tafel langs die wieg.

Dit was winter toe hy haar die eerste keer eiland toe gebring het. Die houthuis naby die ligtoring was byna klaar gebou. Hulle het saam mooi skulpe, klippe en stukkies spoelhout aangedra en in die bak op die tafel gepak. Soms het hulle ver ente gaan stap. In die branders gespeel.

Hulle was opgewonde toe die lewe in haar begin groei. Hy het die wieg aanmekaar getimmer van vloerplanke uit sy ouers se vervalle huis aan die oostekant van die eiland. Dit sorgvuldig geskuur en geolie.

Na die derde miskraam het hy ʼn bed in sy kantoor in die lighuis ingedra.

Hulle het nooit weer gepraat nie. Hy het haar deel van die voorraad kos op die stoep gelos as hy land toe was. Hy het nooit gesê wanneer hy gaan nie. Sy het net aan die begin gevra of hy haar sal saamneem. Daarna het sy die stilte aanvaar.

Elke oggend vryf sy die eier versigtig af met ʼn doek. Op haar staptogte tel sy die malgasse se sagte geel keelvere op en pak dit om die eier in die mandjie. ʼn Knus nes.

Saans sit sy op die stoep en kyk na die ritmiese lig wat die ligtoring oor die eiland gooi. Die stuk land om die ligtoring en die houthuis is die donkerste. Die ligstrale skiet ver oor die eiland en die oop see.

Sy wonder soms wat maak hy so alleen in sy toring. Selfs bedags kom hy selde uit.

Saans sien sy die silhoeët in die venster: Die wagter van die toring. Die man wat skepe deur donker nagte en storms lei. ʼn Erfenis van sy pa en oupa. ʼn Trots wat hy aan sy seun wou oordra. So het hy haar dikwels vertel. Hy sou hulle seun alles van die lig en donkerte leer. Van die windrigtings en seestrome. Van stormnagte wanneer jou lig skepe deur duisternis navigeer.

Soms stap sy tot by die ou huis aan die oostekant. Sy verkyk haar aan die kliplabirint wat sy ma om die huis gepak het. Hy het vertel hoe hy en sy ma in die labirint gespeel het. Hoe sy gereeld die doolhof se paadjies verander het. Sy ma het altyd gelag as hy tussen die klippe verdwaal.

Sy het die klippe weer in rye begin pak. Die paadjies verander en selfs op donker nagte probeer om haar weg met ’n skuifelgang te vind. Soms het sy  haar verbeel sy hoor in die stilte ʼn kind en sy ma lag.

Die nagte as die mis in ʼn digte kokon om die huis en eiland vou, is haar gunstelinge. Dan stap sy die mis in en voel die klamheid warm om haar lyf.

Maanlignagte stap sy ver ente langs die strand en op haar terugtog onthou sy toe sy spore nog langs hare oor die sand gekronkel het.

As die see spieëlglad die nag in strek, voel dit vir haar of die lighuis se strale haar diepsee in lok. Sy weet ver anderkant die horison is daar lewe.

Soms wonder sy of sy ooit die moed sal hê om buite die bereik van die lighuis se strale te beweeg. Die eiland was haar hawe weg van die onstuimigheid van haar ouerhuis.

Hy het ʼn goeie werk, het haar ma gesê. “Julle is so ʼn mooi paartjie.”

Sy het hom leer lief kry. Die lang stil man. Sy het hom weer laat lag soos sy ma hom kon laat lag, het hy vertel.

Hy het die swaai by die murasie gaan haal en langs die houthuis opgesit. Hy het haar vertel hoe sy ma hom so hoog kon swaai dat hy aan die wolke kon raak. Sy gaan dit ook doen, het sy belowe. Hulle kind gaan ook aan die wolke vat.

Sy pak die eier en sy verenes in ʼn groter bak. Elke dag soek sy nog meer sagte dons vir die nes. Sy klim elke dag die rots uit. Bo voel dit of die oseaan haar omring.

Kruisbeen maak sy haar oë toe en luister hoe die wind en branders gesels. Die blougroenwater plof skuimend teen die rotse en die ysige spatsels laat haar rok aan haar lyf klou.

Sy sien hom skielik in die verte oor die strand aangestap kom. Van die oostekant af. Sy maer lyf beur teen die wind. Hy stap na die houthuis. Dit is die eerste keer vandat hy uitgestap het wat hy weer die deur oopmaak.

Sy sit lank en wag voor hy weer uitkom. Hy gaan staan op die stoep en kyk in die rigting van die rots. Hy weet sy is daar. Dan stap hy lighuis toe.

Sy gaan nie dadelik terug huis toe nie. Sy wag vir die skemerte. Vir die ritmiese strale van die lig-huis wat oor die eiland flits.

Langs die wieg lê die stukke van die gespikkelde eier. Die wind waai die geel donse deur die huis.

Sy streel met haar vingers oor die gladde hout van die wieg. Vee met haar hande die stukkies eierdop bymekaar. Sy stap tot by die leë nes. Pak die stukkies dop tussen die verweerde splinters been en versteende guano.

Malgasse kies ʼn maat en vir ʼn paar seisoene, maar die paartjie het nooit weer teruggekom nie. Hulle wat so koddig kon hofmaak en dans.

Die mis waai ʼn sagte wolk oor die eiland. Dis vanaand moeiliker om teen die rots op te klim. Sy voel moeg.

Die strale van die ligtoring is net ʼn dowwe flits deur die mis. Sy strek haar hande op na die sagtheid van die miswolke. Sy voel dit aan haar vingerpunte.

Ver hoor sy die geswiep van die swaai. ʼn Kind lag.

Op die horison sien sy hoe die maan deur die mis breek.

Haar tenger lyf boog deur die lig. Die water is ysig, maar sy voel ʼn warm gloed deur haar trek. Voor haar is die maan. Sy weet sy moet nie land toe swem nie. Daar ver. Daar anderkant die maan. Daar is daar lewe.

The post Lig appeared first on LitNet.

Windpomp

$
0
0

Foto: bloedbek.wordpress.com

Negentien jaar al gewaar sy hom, skrams uit die hoek van haar oog. Hy verouder soos ʼn lewende kind, kom sy agter. Eers lyk hy soos toe hy uit haar gekom het, destyds in die Mullers se huis: ʼn patetiese pers hopie bene, bloed en slym. Roerloos soos ʼn bevrore hoender.

Mettertyd beur hy regop, kruip hy, waggel hy, begin hy hardloop. Kieriebeentjies en kwêvoëlkuif aan die buiterand van haar gesigsveld. ʼn Doodgewone seunskind, maar sinister. As sy haar kop in sy rigting draai, is daar niks. Niks.

En nou staan hy voor haar. Uitgegroei. Dis donkermaan en haar buurt ly onder beurtkrag. Sy het nie die kombuisdeur oopgesluit ná die gebiedende klop nie, maar die dooies steur hulle nie aan slotte nie. Die enigste beligting is ʼn stotterende kers op die toonbank.

Sy sou hom enige plek herken. Hy is sy pa uitgeknip: lank, skraal, met ʼn weerbarstige kuif en koue oë. ʼn Lem flits flou in die kerslig.

Sy was in matriek toe sy van die windpomp afspring om hom af te skud. Sy reken sy is ses maande ver en die skooltrui en -baadjie verbloem nie meer die klein, harde boep nie. “Jy’t lekker gestoel die vakansie, jou hoogspringdae is verby,” het meneer Muller, die atletiekafrigter, smalend gesê nadat hy haar op en af gekyk het. Hy was nog meer minagtend as gewoonlik, want hy het groot verwagtings van haar gekoester.

Hy was haar held, haar folteraar, haar Svengali. Geen poging was ooit hoog genoeg nie, al het sy alle rekords verpletter. Sy kil oë het haar gyselaar gehou.

Net een maal was sy stem sag. Dit het haar laat smelt. Stockholm-sindroom. Dit was in die losieshuis op Ermelo, die nag toe hulle oorbly ná die interskole, waar sy weer eens die rekord gebreek het. In die maanlig staan hy in haar kamer. “Marlene. My meisiekind. Meneer is so trots op jou.” Kruip by haar in. Huil, fluister. Sy vrou verstaan hom nie. Sy vrou is onvrugbaar, kil. Marlene is ʼn koors in sy lyf. Marlene is die mooiste ding op godsaarde.

Dit het net een keer gebeur. Daarna begin die kind groei soos ʼn kanker. Sy steek haar kop in die sand tot dit hopeloos te laat is. Atletiek is al wat sy het. Dis haar kaartjie uit die kinderhuis. Sy beskik oor buitengewone veerkrag, ʼn fyn skelet, rustelose, lang bene, voete wat wil vlieg.

Die vlug van die windpomp af skeur haar Achilles-sening. Sy sou nooit weer hardloop of spring nie. Dit skeur ook die fetus uit haar moer. Daar is baie bloed. Sy kruip na meneer Muller se huis agter die kinderhuis. Dis nie hom wat sy soek nie, maar sy vrou, Elize. Die naaste aan ʼn moederfiguur wat sy ooit geken het. Elize is net vyf jaar ouer as sy, ook ʼn kinderhuismeisie, en in daardie onherbergsame plek het sy haar oor Marlene ontferm. Maar nadat sy met meneer Muller getroud is, word sy stil en eenkant, en verloor sy en Marlene kontak.

Elize maak die deur oop, gee haar een kyk en sê: “Marlene’tjie. Jy’s in kraam. Dis Manie s’n. Jy is nie die eerste een nie.” Sy kook water op die stoof, gaan haal handdoeke. Later, ná die onbeskryflike pyn, wys sy vir Marlene die ten volle gevormde bondeltjie mens, voor sy hom soos ’n dooie kat in die tuin gaan begrawe.

Sy neem Marlene hospitaal toe. En verdwyn vir ewig. Manie Muller skiet homself die volgende oggend.

Ná sy ontslaan is, bly Marlene aan in Piet Retief, soos ʼn hond by sy braaksel. Dis al wat sy ken. Sy gaan bly tydelik in die Mullers se huis wat niemand wil koop nie. Dit word permanent. Plant blomme in die tuin en wonder waar die graffie is. Niemand praat daaroor nie, in elk geval nie voor haar nie, en niks word uitgespel nie. Sê niks, dan is daar niks.

Sy begin in die koöperasie werk. Sy boots ʼn lewe na. Elke aand 7de Laan en sjokolade. Sy gaan nooit uit nie, trou nooit. Sien altoos die seun uit die hoek van haar oog.

En hier staan hy. Manie Muller se ewebeeld. Agter die huis weeklaag die verroeste windpomp, soos die aand toe sy gespring het. Haar stem is skor: “Daar is niks wat jy aan my kan doen nie. Spoke moor nie lewendes nie. En eintlik is ek al lankal dood.”

Sy lag is bekend. Hol en neerhalend. “Moeder. Jy is soos in só verkeerd. Jy’t dit nie reggekry om my vrek te maak nie, surprise surprise. Elize het my weggevat Joburg toe en grootgemaak. Sy’t haar bes gedoen, net jammer jou cruelty het ʼn gat gelos waar my siel moes wees. Ek het oor en oor haar hart gebreek en haar eventually uit haar misery verlos. Soos ek met jou gaan doen. Ek is die angel of mercy. Dis op jou rekening.”

Sy het nooit die moed vir selfmoord gehad nie, al wou sy. Maar skielik, op die drumpel van verlossing, ontwaak ʼn oorlewingsdrang. Sy wil lewe; vir die eerste keer in twintig jaar.

Haar ferm stem laat die meshand in die lug bokant haar strot vries. “Ek is jammer. Maar ek het nuus vir jou, seun. Dis nie my sprong wat van jou ʼn psigopaat gemaak het nie. Ek dink dis maar jou pa se gene. Die appel het nie ver gerol nie.” 

Die ligte gaan aan. Sy arm gaan hang slap langs sy skraal lyf. Hy draai om. Sy skouers is krom en sy opstaankuif wip. Haar baarmoeder trek saam. Hy belowe in die wegstap: “Ek soos in sien jou, Mommy Dearest. Check maar oor jou skouer. Vlees en bloed is scarier as spoke.”

The post Windpomp appeared first on LitNet.

"Ek is nog hier ..." / In die hinderlaag (Deel II)

$
0
0

“Ja nee, hoe meer kak jy het, hoe meer kak het jy,” sê Gawie Kriel, lig ’n loodkristalskerf, kyk treurig daarna, skud sy kop soos wat Alice Kriel die glasstukke opvee.

“Daai dônerse brak, daai blerrie monster van jou gaan ons nog duur te staan kom,” sê die byeboer aan sy vrou. “Eers byt sy Jaap se vinger af, en nou breek sy nog my beste kristal ook. Daai brak is net moeilikheid, sê ek vir jou,” sê hy vir haar en wys met ’n uitgestrekte wysvinger na die wit dier wat op die groen vilt van die snoekertafel uitgestrek lê.

Fiefie gee ’n skerp blaffie, mik-mik vir die byeboer se vinger.

“Sssjjj, Fiefie,” sê die byeboer se vrou, kalmeer die hond, druk haar teen haar lyf vas. “Maar wat het dan gebeur?” wil sy weet.

“Dit was eintlik my skuld,” bieg die kaptein, vertel aan Alice dat hy vir Nevada Bell ’n onderhandse snoekerstoot demonstreer het. “Die stok het geglip. Die bal het gespring. Die hond het gespring,” som hy pragmaties die sameloop van omstandighede op wat tot die vernietiging van die byeboer se kristal whiskystel gelei het.

“Ai Fiefie,” sê Alice Kriel, streel oor die hond se nek, soen haar op die kop.

“Dis vandat jy haar begin groentekakkies voer het,” brom Gawie Kriel, “dat sy so bejimpelst is.”

“I think she went for the jerky,” sê Nevada Bell, pik self ’n kerfie biltong uit die bak. Sy herrangskik ’n paar loodkristalskerfies op die kroegtoonbank voor haar – die gestalte van ’n seeperdjie wat vorm aanneem.

“She definitely did,” beaam Paul Brockmeyer agter haar. Hy kyk af na die ontluikende seeperdjie, sien fragmente van sy gesig wat in die splinters weerkaats, ’n halwe oor, ’n skerfie oog. “Nice mosaic,” sê hy, gaan sit dan weer in sy stoel.

“Apparently a symbol of good luck,” lag die kunssinnige produksiebestuurder.

Dan is Alice Kriel by met ’n handbesempie, vee oor die toonbank. Die seeperdjie spoel en breek tot in haar plastiekskoppie – verloor sy vorm, amper asof hy nooit bestaan het nie.

Buite, agter die huis, teen ’n akkerboom, staan JM Roux, Dave en Jan – pis lang, stomende, geel strale tot diep in die donker nag.

“JM, ek kan steeds nie glo dat jy van ons coke vir Paul gegee het nie,” sê Jan, hou die plastieksakkie op teen die lig om te probeer peil hoeveel van die kosbare poeier daar nog oor is. Dis bykans leeg.

“Ek het nie vir Paul coke gegéé nie – ek het dit aan hom verkóóp,” sê JM Roux, voel in sy baadjiesak, bring ’n rol dollarnote te voorskyn.

“You didn’t,” lag Dave.

“Ja ek het,” sê JM Roux.

“You dog,” prys Dave, gryp vir JM Roux in ’n beergreep, druk hom, los hom, sê: “You’re my hero.”

“Jou yster,” lag Jan ook saam. “Goeie werk, my kroon.”

“Ja wel,” sê JM Roux, “ons sal op ’n kol moet teruggaan om nog coke te gaan kry. Hoe laat is dit nou?”

Dave kyk op sy horlosie. “Amper halfdrie,” sê hy.

“Die son kom net na ses op, so gear check oor minder as vier ure,” lag Jan, kyk vir JB, “tensy jy met jou nuwe beste vriend kan reël dat ons die dag afkry.”

JM kyk in die rigting van die huis, sien deur die Franse vensters vir Paul Brockmeyer waar hy in ’n leunstoel sit en ginnegaap met Gawie Kriel en sy vrou. “Ek vermoed hy gaan dit self voorstel,” sê hy en rol die rol dollarnote tussen sy vingers.

Die geluid van iets of iemand wat deur die onderbos breek laat al drie na die grensdraad draai. Daar is ’n kreun, iets soos die geluid wat ’n bruinbeer tipies op ’n NatGeo-program sou maak, die breek van kreupelhout, klap van takke.

“Wat is dit?” wil Jan by Dave weet.

“Hoe moet ek weet?” vra die klankman.

“Jy ken mos geluide, man,” sê die kameraman en klim op ’n draadtafeltjie om ’n beter uitsig oor die onderbos te probeer kry. “Is hier nog olifante in hierdie geweste?” vra hy soos wat die bos onderkant hulle breek.

In die halfskemer slaapvertrek is die digter terdeë bewus van sy eie verlies. Hy hou die verbinde hand op teen die lig, voel versigtig aan die verminkte vinger, ril van die gevoel daarvan, ril oor die gebrek aan pyn. Hoekom is daar nie pyn nie? Dis tog onnatuurlik. Dan onthou hy Alice Kriel se medikament. Dan onthou hy Alice Kriel.

Hy sien op die radiowekker langs die bed dat dit 02:22 is, kyk in die vertrek rond, op soek na sy selfoon. Hy sal sy vrou moet kontak, haar laat weet dat hy eers later tuis sal wees, dis die bedagsame ding om te doen.

Hy sit regop, vind die foon op die bedkassie, vind egter dat dit haas onmoontlik is om met sy verbinde skryfhand ’n boodskap te tik. Sit so met die foon in sy hand, begin dink aan die woorde van ’n gedig wat hy vir Alice Kriel wil skryf. “Ingelê in ’n bottel op ’n spensrak, donker korrelstroop van druiwe, somber, bruin waatlemoenskywe ...” Sy eie woorde sleur hom mee, sleur hom soos ’n chroomkleurige bergstroom dieper die woud in wat Alice Kriel is. Sy lyf pyn om in haar verlore te raak. Sy lyf pyn om binne haar uit te mond. Dank God, die pyn is terug.

Die digter wil notas maak, is bang dat hy die woorde wat uit hom stroom, sal vergeet, dat hy die spoor sal kwytraak, soos ’n Hansie nie sy pad sal kan terugvind na die hart van sy geliefde heks nie. Hy kyk na die foon, kyk na sy beseerde hand, sluk aan die wilde plantsmaak in sy mond, besef dat hy by die huis sal moet uitkom, anders gaan die gedig dalk verlore, gaan hy straks al hierdie woorde vergeet – en sonder woorde, besef die digter, is hy niks, is hy minder as fokkol.

Hy kom orent, effe duiselig van Alice Kriel se pynmedikasie, effe lighoofdig van bloedverlies en al die woorde in sy kop.

In die hangkas voel hy sy pad deur materiaalbaadjies en sybloese, ruik lank aan ’n groen serpie. Die kroonblare van die mandala teen die plafon skitter en spoeg verskillende kleure neon deur die vertrek – groen, rooi, blou, goud, groen, rooi, blou ... Die arms mallemeul, die mallemeule by ’n landbouskou, die glimmende roeletwiel in ’n kusdorpkasino.

Hy verbeel hom hy sien die rokerige gestalte van ’n stokou vroutjie wat deur die vertrek stap. Verbeel hom hoe haar lang nagrok aan haar benerige skouers hang. Hy ruik knoffel en Vicks wat in haar nek skuil.

Vanuit die veiligheid van die hangkas sien die digter ’n wêreld wat bars van moontlikhede.

In die byeboer se kuierkamer leun die afgetrede kaptein met sy elmboë teen die nat toonbank. Hy leun nader aan die Amerikaanse filmmaker. “I also had a crew once,” sê hy. Sy asem stink na rum, vrank soos ’n pitjie verdriet in ’n stomende korrel weemoed.

“Yeah? And what did you make?” wil die Amerikaanse dokkiemaker weet.

“Good times … we made excellent times on all the trade routes of the seven seas of the world,” mymer die afgetrokke, afgetrede seevaarder.

Die digter verskyn in die deur, geklee in ’n ou toerygboksbroek van Gawie Kriel en ’n kimono-tipe sybloes van Alice Kriel. Wanneer hy homself in een van die vollengtespieëls van die kuierkamer raaksien, oorweeg hy dit om terug te draai, maar almal gaap hom reeds aan. Vir ’n oomblik huiwer hy, onseker of hy wakker is en of hy slaap.

“Heita,” sê Gawie Kriel, fluister in die oor van die kaptein, “ek het dit altyd geweet van hom, jy weet.”

“Funky threads,” lag die UV van Washington DC.

“Als reg, Jaap?” wil die kaptein weet.

“So bietjie lam in die pram, ou Joop,” sê die digter met ’n sleeptong. “Ek dink ek moet by die huis uitkom.”

“Nee nonsens,” protesteer die byeboer, “die aand is nog maar ’n vulletjie.”

“Ek,” sê Jaap, steier op sy voete.

Net dan stap Alice Kriel weer in, sien die digter wat soek na balans, vang hom in haar arms – hulle asem mekaar se liggaamsreuke in, ’n oomblik in tyd.

Sy sit hom in ’n gemakstoel neer. “Sit hier,” sê sy.

“Jy,” sê hy, voel die warm vorm van haar regterbors onder sy linkerhand.

“Wil jy iets drink, water dalk?” vra sy en lig ongemerk sy hand van haar bors af. “Jy moet eintlik nog ’n rukkie lê.”

“Lê,” sê die digter. “My vrou,” mompel hy agterna, sak vorentoe met sy kop tot tussen Alice Kriel se borste.

“Moet jou nie bekommer nie,” sê Alice. “Jy slaap vanaand by ons oor.”

Gawie Kriel lag uit sy maag uit. “Kyk net die blerrie mannetjie. Alice, smaak my hy soek pram. Smaak my hy wil met jou stootjies maak. Haaaa-haha,” lag die byeboer. Klap vir Alice Kriel op die boud. “Besef hy darem jy’s ’n ooitjie?”

Alice Kriel haal asem, kyk na die lem van die biltongmes op die kroegtoonbank.

Dan lui Gawie Kriel se foon. Hy kyk eers rond en begin soek dan deur sy broeksakke. Net wanneer hy die foon kry, hou dit op met lui. “Bliksem tog,” sê die byeboer, kyk kwaai vir die foontjie in sy hand.

Almal kyk vir Gawie Kriel soos wat hy op die foon se skerm probeer uitmaak wie gebel het. Dan lui die foon genadiglik weer – hierdie keer tel die byeboer betyds op.

“Kriel,” sê hy. “O, Henry dit is jy,” lag hy wanneer hy die stem aan die anderkant herken. “Waar was jy dan vanaand? ... Wat?” vra hy wanneer hy klaarblyklik met meer dringende sake onderbreek word. “Jackie de Groen? Vermis?” sê hy.

Na nog ’n paar vrae en antwoorde lui die byeboer af. “Jackie de Groen is deur swartes gehijack, sy Benz is net buite Wit Lokasie gevind,” sê hy. “Our friend have been killed most probably, with a panga or an assegai,” verduidelik hy aan Paul en Nevada, laasgenoemde wat pas weer fris en vars uit die badkamer teruggekeer het.

“That’s terrible,” sê die UV van DC. “My condolences. No, the condolences of our entire crew.”

“I appreciate it,” sê die byeboer ontroer, skud formeel die Yank se blad. “Would you like to join the search party?”

“Who or what are we searching for?” vra JM Roux, wat pas saam met Jan en Dave die vertrek binnegestap het.

“That is a very good question,” sê Paul.

“We are most probably searching for the dismembered corpse of my friend,” sê Gawie Kriel, verbeel hom die kaal, bebloede lyk van Jackie de Groen, knieë opgetrek, hande geklem om die assegaai in sy derms. Hy kyk skielik stip vir Alice Kriel, sê: “Alice, my dôner, waarop wag jy? Gaan pak my kit. Kom, kom,” hits hy haar aan, “die onderburgemeester het glo persoonlik ons bystand in die soekgeselskap versoek. Jackie het ons nodig. Die munisipaliteit het ons nodig!”

“Do you wanna go film a manhunt?” vra JM Roux vir Paul Brockmeyer na Alice Kriel die vertrek verlaat het.

“Like in for real?” wil die TV-man weet.

“Yes,” knik die regisseur, “like in for real.”

“Hell yeah, why not,” lag goeie ou Paul. Fluister in JM se oor: “Can we stop for some, you know, along the way?”

“Sure thing, why not, Paul,” sê JM Roux.

’n Halfuur later dreun daar ’n kolom voertuie by die hek van Die Hinderlaag uit. Aan die voorpunt van die konvooi, in sy Isuzu-bakkie, uitgevat in sy kommando army browns is Gawie Kriel. Hy word gevolg deur die afgetrede kaptein en Nevada Bell in die kaptein se Pajero. Kort op hulle hakke is JM Roux en die kroe.

Op Die Hinderlaag bly agter: Jaap die digter en Alice Kriel. Nou ja toe.

Ons bly volg die konvooi soos wat dit weer uit die bos uit ry. Onder Kom se Pas flits die pêre by ’n BMW X5 verby wat agter ’n klompie bome geparkeer staan. Hulle sien nie eens die kar nie.

Op die bopunt van Ou Kaapseweg bring Gawie Kriel sy Isuzu tot stilstand, leun uit by die venster, kyk om na die twee plaaswerkers in kamoedrag op die bak. “Julle manne nog oukei daar agter?” wil hy by hulle weet.

Die manne blaas skote wasem deur hulle bak hande, lag bibberend – nee, hulle kan nie kla nie.

“Julle moet julleself maar regmaak – vanaand gaan ons nog ver ry,” sê die byeboer, staar die donkerte in. “Vanaand vat ons baas Jackie se spoor.”

Die kaptein stop met sy Pajero langs die byeboer se Isuzu. “Ou Gawie,” sê hy, “ons gaat net gou ’n paar baadjies by my plek optel, kry julle by die Chelsea!” roep hy deur die oop venster, verby die blink gesig van Nevada Bell. En daar gaat hulle.

“Hhhhhowwwaaaaahhhhaaaahhh!” roep Gawie Kriel agter hulle aan, maar hulle stel regtig nie in die minste belang nie.

Gawie Kriel kyk die Pajero agterna. “Dink jy,” vra hy vir JM Roux, wat nou met die produksiebussie langs hom ingetrek het, “dink jy hy het planne met haar? Sy kon sy dogter gewees het.”

Die regisseur lag breed. “Die vraag is eerder, is sy dalk die een met ’n broek vol planne?”

Jan die kameraman kyk seergemaak na die regisseur.

“So, sy’s een van daais?” vra die byeboer opgewonde, lyk of hy wil regs draai op die N2 en agter die kaptein se Pajero aanry. “Daai pêrebylyfie van haar moes my vertel het.”

“Listen fellows, we’ll have to meet you there,” sê Paul. “Got to go see a man about a horse first.”

“Julle sal nie perde nodig hê nie, ons ry sommer met bakkies,” keer die byeboer; voel alreeds eensaam bloot by die gedagte om paaie te skei.

“Ons gaan net gou by ons kamp verby,” sê die regisseur. “Moet kameras en so oppik vir die shoot.”

“Ja, goed, oukei dan,” sê Gawie Kriel, opreg afgehaal. “Sien julle netnou by die Chelsea, maar moenie te lank draai nie, die soekgeselskap sal nie op hom laat wag nie.”

“Later!” roep JM Roux, trek met skreeuende bande weg.

Dan sit Gawie Kriel daar op die bopunt van Ou Kaapseweg, alleen, in die nag, net hy, Boeralleen, en die twee bruin plaaswerkers agter op die bak, maar meestal net hy en die kennis van alleen.

Dalk word mens se oë swakker soos wat jy ouer raak, dink die digter soos wat Alice Kriel een vir een die ligte in die groot plaashuis afskakel. TV-kamer, studeerkamer, spaarkamer, naaldwerkkamer, kombuis is skielik in donker gehul.

Die vrolike konvooi, gelei deur Gawie Kriel, is lank reeds vort. Die honde op die werf het stil geraak. Fiefie snork in ’n mandjie onder die kombuistafel. Katte glip by spensvensters uit.

“Voel jy ook jy sien slegter?” vra die digter vir Alice soos wat sy hom aan die hand neem en deur die huis begin lei.

“Ek het van die ligte afgeskakel,” sê die byeboer se vrou, lei die digter verby die oop studeerkamerdeur waarbinne ’n ou liasseerkabinet, ’n lessenaar en die enorme skerm van ’n antieke komper sigbaar is.

“Voel jy ook dat jou oë minder raaksien, soos wat jy ouer word?” vra die middeljarige digter aan Alice Kriel, klou aan haar hand. Hy sien die weerkaatsing van ’n dubbelbed, verekombers, kussings, twee bedlampies, waarvan een aan is, ’n haardroër op ’n bedkassie in die hangkasspieël. Hoe gevaarlik is die SS binne “hangkaSSpieël” nie? wonder hy, vertel vir Alice: “Soms, maar net in ’n spieël, kan ek die lig sien wat ek laas as jong man gesien het. Dis sag en warm.”

Die byeboer se vrou trek die bedlinne oop, help die digter om op die bed te gaan sit, staan hom by om op die bed te gaan lê.

“Meer as lig, is dit ’n ligte gevoel,” mymer die diepgemedikeerde digter. “Jy weet, daai gevoel van wanneer jy op pad is na jou geluste geliefde, op pad is na die een wat na alle waarskynlikheid jou hart sal breek.”

“Lê,” sê Alice Kriel, druk hom saggies af teen die kopkussing.

“Onthou jy hoe dit voel om iemand anders se asem vir die eerste keer te proe, die opgewondenheid van verken, verskeur, verslind?” wil hy weet.

Alice Kriel soen hom saggies op die voorkop, kruip dan agter hom in die bed in.

“Onthou jy hoe mooi die lig was?” vra hy haar soos wat sy haar arms om sy borskas vou, soos wat sy hom omhels, soos wat sy hom teen haar bors vasdruk.

“Sssjjjj,” sê sy, “slapies nou.”

Lank voordat Jackie de Groen verby witpeer, stinkhout en rooipeer met sy seningmaer hond die bos ingeloop het, het hy in homself begin terugloop.

Verbeel jou jouself op die tafel van ’n lykskouer – ja, dit is jy wat daar lê, ribbekas oopgevou soos die vlerke van ’n vreemde insek, jou koue bloue boude wat daar stokstyf op die klip lê. Dit is jy, kadawer, leë dop.

Dit is wat Jackie naderhand elke Sondagaand homself verbeel het, sy lyk in die plaaslike lykhuis.

Hy en Sarie kon vir ure sit, nie ’n woord wissel nie. “Ons was gemaklik in mekaar se geselskap,” sou Sarie de Groen in later jare kon sê. Jackie de Groen sou nie kon sê nie.

Later het die donker gorrel van Sondagaand hom ook kom sluk op ’n Woensdag, of ’n Donderdag, later selfs by die werk voor ’n werkbank op ’n reënerige dag, Sarie se foto op sy lessenaar langs ’n leë koffiekoppie.

Jackie de Groen het sy lyf voel kraak onder die aanslag van die winter. Sommige aande, wanneer Sarie by brug of by ’n praatjie vir dames by die rolbalklub was, het hy langs Ounooi in die hondemandjie ingekruip, om net ’n bietjie die warmte van ’n ander lyf te voel, te voel hoe kreun die dier van dankbaarheid soos hy haar ore en nekvel krap.

Feit is, Jackie de Groen het genoeg strate hul name gegee, nie genoeg vleilande van eiendomsontwikkelaars gered nie, soms hulle geld gevat, politiek-politiek gespeel vir ’n redelose stadsraad en die plesier van sy dolleë vrou. Hy was gewoon net moeg, moeg om te baklei teen sy dagdroom van lê in die lykhuis.

Daardie aand, in die groen Benz buite die kroeg van die seiljagklub, het ’n lang aanloop gehad. Lank voor daai nag wat hy en die teef begin loop het, het iets in hom reeds begin vooruit loop – sy lyf en die lyf van die hond moes bloot nog opvang. Toe het sy kanker, toe is hy reg.

Wag-’n-bietjiebos, varings, pendoring, stinkhout, geelhout, witpeer, rooipeer, spinnerak, blare wat verrot in die onderbos, Wag-’n-bietjie los my laat my gaan. Die nanoems is rooi, bloedrooi onder die bleekrooi maan.

Iets in jou weet wanneer jy die grens oorsteek. Jy verloor die gemoedelike reuk van bloekomblare wat brand. Jy hoor vir dae lank nie meer die verkeer nie. Jou vel word ryp en geil soos die grond. Jy en die teef kou, kake oop, saam aan die vriesende oggendwind. Snags lê jou lyf gevou om hare soos die dop rondom ’n neut. Bokant julle maak die bos toe.

Soos hulle al hoe dieper in die bos instap, stap Jackie al hoe dieper in homself in terug. Stap deur die donker sop van Sondagmiddae, stap deur elke stilte, die koel dal van doodskaduwee. Jackie de Groen stap deur ’n menigte bergstrome, kruip onderdeur geroeste draadheinings, vermy die geluid van blaffende honde. Jackie de Groen stap totdat hy begin ligter raak, onthou van die tinteling van ’n eerste aanraking, hande wat mekaar nie wil los in die fliek nie, al sweet hulle later, begin glip uit mekaar. Hy haal asem en onthou spookasem en suikerriet en laat warm aande wat na piesangs, velroom en braaivleisrook ruik. Jackie de Groen se voetval raak ligter, hy kyk met groot oë na die bos rondom hom, soos ’n klein, klein seuntjie.

“Waar de donder kom julle nou vandaan?” kla Gawie Kriel wanneer die filmspan in die Chelsea Hotel se parkeerterrein tot stilstand kom. Hy kyk vies oor die mistige, klein rolbalbaantjie, na die grys oggendlig wat reeds bokant die strandmeer draal. “Ek sit nou al vir meer as ’n uur hier in my bakkie en wag. My volk op die bak het amper verkluim,” verwyt hy verder.

“Hello Gavy!” roep goeie ou Paul, slaan sy arm om die byeboer se skouers, stu hom saam met die kroe by die hotel se voorportaal in.

Jan maak ’n paar verstellings aan sy kamera, lig dit tot op sy skouer, loer deur die lens na een van die foto’s teen die muur, maak nog ’n verstelling of twee. Vanuit die dameskroeg loer een of twee kelners nuuskierig, geïmponeer deur hierdie Hollywood-tegnologie: Jan met sy man-grote kamera; Dave wat die hotel se fynste geluide – van die piep van ’n vloerplank, die slurp van ’n kokkerotjie, tot die veraf zoem van ’n elektriese vloerpoleerder – via die wolkop van sy mikrofoon inneem en in sy superdoeper oorfone versamel.

“Henry!” roep Gawie Kriel wanneer hy die hotelbaas aan die tafel van die burgemeester gewaar, stap voor die kroe uit. “Ek is hier, met die media,” sê hy, wys met ’n wye handgebaar na die filmspan.

Maggie Williams, die uitvoerende burgemeester, staan op, verhelder die vertrek met haar glimlag. “Hallo meneer Kriel,” groet sy hartlik. Sy kyk vraend in die lens van die kamera, na die kroe agter die byeboer.

“Paul Brockmeyer, Geo TV,” groet die UV van Washington DC.

“Hulle is hier om die moordtoneel te verfilm,” ondersteun Gawie Kriel.

“Watter moordtoneel?” vra Henry Douthie. “Waarvan praat jy tog?” wil die hotelbaas besorg weet.

Net wanneer Gawie Kriel wil antwoord, storm ’n junior van die Nasionale Seereddingsinstituut uit die snoekerkamer – wat tans as operasionele sentrum dien – in. “Hulle’t hom gekry!” roep die mannetjie.

“Waar?” vra die burgemeester en hotelbaas tesame.

Die junior lyk skielik benoud, ’n haas in die koplampe van ’n veels te senior gehoor.

Die polisiehoof kom tot sy redding. “Iemand het ingebel,” vertel hy; “daar dwaal glo ’n skreeuende man bokant Kom se Bos rond.”

“Jackie?” vra die burgemeester.

“Is moontlik? Waarskynlik,” sê die polisiehoof. “Ons stuur nou ’n voertuig en iemand van die honde-eenheid om dit te ondersoek.”

“By Gouna?” vra Gawie Kriel.

“Ja,” bevestig die polisiehoof, druk die junior vaderlik eenkant toe – Gouna se Bos val kennelik buite die jurisdiksie van die Seereddingsinstituut.

“My vrek,” sê die byeboer, “dis by Die Hinderlaag, dis by my plaas daai.” Hy draai gou na JM, Paul en die kroe. “We have to go!” roep hy. “Save the farm, save Alice and the dogs. There is a madman on the loose,” sê hy.

“Really, is that true?” vra Paul Brockmeyer beïndruk.

“Ja,” sê Gawie Kriel. “Wie kom saam?”

In die byeboer se bed lê die poedelkaal digter in die arms van die byeboer se vrou. Soos hy slaap, soos hy droom, sweef Jaap in Alice Kriel se reuk, die gloed van haar gloeiende vel.

Die digter droom dat hy besig is om in elegante woorde aan Alice Kriel die verskil tussen die populêre en die literêre te verduidelik. “Populêr neem jou van onseker na seker,” fluister hy in Alice Kriel se nek. “’n Moord word gepleeg. ’n Moord word opgelos. Al die leidrade lei sekuur van onseker na seker. Elke woord op sy plek.”

“Mmmm,” sug die byeboer se vrou, stu met haar onderlyf teen die digter se heup.

“Die populêre neem jou uit die koue, siedende reën en tot in die snoesige beskutting van die grot.” Hy voel hoe sy met haar hand sy ottertaai orgaan tot binne-in haar sopnat geslagsdeel stuur. Hy voel hoe kringspiere sy glans omvou, los, vat, los, hoe hy geluidloos kom, sy ou pêreltjie tot in haar oester laat rol.

“Oe,” sê sy.

“Aa,” sug hy, soek na woorde, wil huil soos ’n begrafnisganger by die roudiens van die kleindood.

“By die literêre word die leser daaraan herinner dat daar ’n beer in die grot is,” praat die digter verder, voel hoe Alice Kriel onder hom roer. Hy draai sy gesig na bo; die duisende hande van die mandala teen die plafon seën klaarblyklik hierdie buite-egtelike samekoms. “Sekerheid word met onsekerheid vervang. Die literêre is ’n lofsang vir onsekerheid,” mymer die digter voort. “Die literêre stap met ’n beervel oor die skouer deur die bos, of word nooit weer van gehoor nie,” voeg hy by.

Hy voel hoe haar lyf weer begin stoot teen hom, op en af. Die digter kwyn, maar lê met sy rug teen die matras. “Hoe meer ons glo ons weet, hoe minder weet ons,” sê hy sagter, amper so sag soos sy verlepte, middeljarige ou pieletjie.

Hy word wakker soos wat Alice Kriel self wakker skrik langs hom, haar arms steeds om sy borskas gevou. Jaap hoop dat hy beter gevaar het in haar droom as in syne. Het sy ooit van hom gedroom?

Hy kyk vir haar, sien die weerkaatsing van haar gesig in die spieël teen sy skouer. In die halflig herinner haar gesig hom aan dié van ’n vrou vir wie hy eens op ’n tyd lief was, ’n vrou wat eens op ’n tyd lief was vir hom.

“Alice ... alles, alles het simbool geword,” sê die digter droefgeestig, “geen meer soen nie, net die woord soen, ou lipstiek teen die badkamerspieël van ’n vulstasietoilet.”

“Toemaar,” sê Alice Kriel, “dis alles net in jou kop.”

“Is ons dan verdoem om tweedehands te lewe?” vra die digter, sien in die spieël hoe sy haar oë knip. “Is ons verdoem tot ’n konstante geherkou aan als wat eens was?” wil hy weet. “Wat bly dan oor?”

“Parodie my lief, parodie,” sê Alice Kriel terwyl sy saggies met haar hand oor sy skrotum begin streel.

“Parodie, paroda, wat maak daai parratjie daa’,” sing die digter. “Paroda, porodie, wat het ons hie’?” Hy sit in die byeboer se bad met Alice Kriel tussen sy bene in die lou badwater. Hulle is albei onbewus van die noodlot wat op hulle afpyl, onstuitbaar soos ’n bakkie, ’n bakkie wat gebou is om te hou, Isuzu ... Samurai! Met die gonsende byeboer agter die stuur.

Nog ’n ou skildery, dink die digter, volg sy instink, kyk deur die toegewasemde ruitjies uit oor die werf: herfsblare op ’n grasperk, die bruin stam van ’n boom, ’n kat op ’n keisteen, die houtstellasies van ’n paar byekorwe is sigbaar.

In die bad, omsoom met wit en swart Italiaanse teeltjies, lê hy en Alice Kriel, hul ledemate deurmekaar gevleg. Sy een hand wat rus op die koue, plat bors van die byeboer se vrou. Sy ander hand, effe gelig, asof hy probeer knyp aan ’n straaltjie lig wat tussen hom en die toegewasemde ruit verby skiet. Hy sien hoe water van sy verminkte ringvinger drup, drup, drup tot in die holte bokant Alice Kriel se sleutelbeen.

“Ek glo ek ken jou, vrou,” sê die byeboer se vrou.

Hy voel hoe haar vel onder sy vingerpunte verrimpel.

Vroegoggend in Kom se Pas.

Die grondpaadjie is verlate. Êrens koer ’n tortelduif. ’n Skilpadjie stap oor die pad, sukkel effe oor ’n grondwalletjie wat deur ’n wielspoor gestoot is.

Dan, die veraf gedreun van voertuie. Oomblikke later kom daar ’n Isuzu-hardebakbakkie, gevolg deur ’n gehawende produksiebussie in beeld. Die skilpadjie kruis net betyds die pad en word verswelg in ’n golf modder.

In die passasiersitplek van die bakkie skop Jan styf om sy balans met die kamera te bly handhaaf. Die byeboer laat glip die bakkie om die draaie van die pas, een of twee keer bykans oor die krans die dieptes in. Agter op die bak moet die twee plaaswerkers behoorlik klou om nie afgeskud te word nie. Hulle doen steeds hulle bes om deur die agterruitjie te loer na wat in die stuurkajuit afspeel.

“So, praat ons daardeur?” versoek die kameraman.

“Waardeur?” vra Gawie Kriel.

“Vertel my wie jy is en waarmee jy besig is?”

Skielik is dit net Gawie Kriel se gesig in die skoot, die eerste son wat engelblertsies oor die lens trek.

“Wel, ek is Gawie Kriel, ek boer hier plaaslik,” begin die byeboer, maar word deur ’n stem van agter die kamera kortgeknip.

“In English, please.”

Die byeboer klou aan die stuur van sy Isuzu-bakkie soos hy dit deur die draaie stuur, lyk vir ’n oomblik onseker, begin dan weer: “Well, my name is Gawie Kriel, and I’m a bees farmer from Knysna.” Dan sê hy weer niks.

“Goed, goed, vertel verder, hoekom is ons hier?”

“Huh?”

“Vertel net waarmee ons besig is.”

“Ons is hier.”

“Engels.”

“We are here, uhm, at the top of Comes Pass, in hot pursuit,” vertel die byeboer aan die kamera. “There have been reports, recently of a crazed male man, who have been screaming in the bushes.”

“Maar hoekom is ons oorsprónklik hier?”

“Wat bedoel jy?” Agter die byeboer flits die landskap verby. Ons sien in die agtergrond hoe die bakkie by ’n plaashek met ’n bordjie, Die Hinderlaag daarop, verby skiet.

“Vertel van die soekgeselskap,” hoor mens die kameraman se versoek.

“Oh, well, uhm, we have gathered all together to find our lost friend, Jackie,” praat Gawie Kriel en slaan dan sonder waarskuwing ankers aan. Mens sien die vinnige beweging van die kamera soos wat Jan van balans af gegooi word, die klap van die kamera teen die voorruit. Dan net swart.

Die skoot bly swart. Ons hoor hoe die kameraman heftig swets, dan vra: “Gawie?”

“Vrek! Ek het by die afdraai verby gery,” kla die byeboer se stem.

Gouna se Bos – net daarna.

Ons sien van agter hoe ’n man deur die bos struikel. Is dan naby genoeg om te sien dat dit die eiendomsontwikkelaar, Ian Pool, is.

Ons bly volg hom deur die bos. Hy is duidelik bewus van ons, want hy kyk elke nou en dan oor sy skouer, hoor elke takkie wat kraak, begin dan hardloop. Sy hemp, reeds aan flarde, skeur verder in die dorings van ’n wag-’n-bietjie-bos.

Die Byeboer se Opstal – oomblikke vroeër.

Dis ’n pragtige toneel, die plaasopstal, vreedsaam: skaduwees wat lank en koel oor die werf strek, die rooi stof van die werf wat kol-kol glim in die vroegoggendlig.

Stilte, ’n haan wat kraai, ’n hond wat blaf, blaf, blaf agter ’n kombuisdeur.

Die skoot – bietjie sewentigs, Franse film – zoem stadig in op die badkamervenster. Deur ’n oopgevryfde kolletjie in die ruit sien ons die digter en die byeboer se vrou wat in mekaar verstrengel in die bad lê. Of is dit verstrengel in mekaar in die bad lê? Of selfs, in mekaar in die bad verstrengel lê? Jy kry die prentjie. Om te vertel is om keuses te maak.

Die digter en Alice Kriel is gejinjang in mekaar, omraam deur wasem in die ruit, verstrengel in mekaar in die byeboer se bad.

Sny na badkamer – Binne.

Die digter lê klaarblyklik rustig in die bad, kyk na druppels water wat van sy pols drup, verbeel hom waarskynlik hoe dit sou wees indien die water bloed was.

Alice sluimer in die donker water.

Êrens in die holte van die huis blaf ’n hond, kef, kef, kef, maar dit lyk nie of óf die digter óf die byeboer se vrou daarvan bewus is nie.

Dan is daar die flits van ’n bakkie wat verby skiet deur die venster.

Die digter sug deur sy neus.

Die byeboer se vrou skrik wakker. “God, dis Gawie se bakkie,” sê sy, staan op in die bad, ontbloot haarself so – kaal, wit lyf vir die kamera, reg van voor: afgetekende sleutelbene, donker tepels wat punt van die koue, druppels wat afloop oor haar maag, die yl, swart klossies van haar skaamhare, maer heupe, weerlose binneboude.

Sy tree oor die rand van die bad, vir ’n oomblik die suggestie van ’n skaamlip wat wys, maar te vinnig om regtig te sien voor sy die Hollywoodwit handdoek om haar lyf drapeer.

Sny na werf.

Die troppie honde op die werf gaan mal soos wat die bakkie verby skiet en dan ’n ent in die pad af ankers aanslaan dat die stof so staan.

Die bakkie staan vir ’n hele rukkie daar, in die pad, in die stof. Ons wag. Dan sien mens hoe Gawie Kriel sy ruit afdraai, oor sy skouer kyk en in trurat begin terugry na Die Hinderlaag. ’n Wolkie sigaretrook blom by sy mond.

Intussen raak die honde al hoe meer histeries, soos wat die produksiebussie voor die hek tot stilstand kom. Dave klim uit, probeer die honde paai.

“Hei, het jy vergeet waar jou huis is?” lag die klankman vir die byeboer, wat amper weer sy Isuzu terug by die hek het.

“Dem kamera maak mens mal,” snork Gawie Kriel, nes Dave die hek oop kry. Die byeboer leun op sy bakkie se toeter om die jillende trop brakke terug te dryf.

Die ontbeerde rooinek sukkel steeds om sy pad deur die bos te vind.

Hy gaan staan, hoor klaarblyklik iets, luister, huiwer, hoor dit dan weer: ’n toeter wat herhaaldelik gedruk word en die veraf gekef van honde.

Ian Pool luister nog, probeer die rigting bepaal, begin dan om sy pad te vind teen ’n stewige helling uit, struikel, val een of twee keer, kom weer orent, luister weer, sukkel handeviervoet verder die bult uit.

Sny na die byeboer se slaapkamer.

Alice Kriel het pas die rits van haar romp opgetrek. Die digter staan langs die dubbelbed, handdoek om die onderlyf. Hy kyk af na die bed, na die klere van Gawie Kriel wat die byeboer se vrou vir hom uitgesit het.

Êrens in die huis bly blaf ’n hond steeds histeries, waarskynlik Fiefie – ’n sopraan in perfekte harmonie met die operatoneel op hande.

Waaroor staan die digter en wonder? sal ons sekerlik wonder. Oor die kakiehemp wat hy nou oor sy kop moet trek, oor sy verlore ringvinger, of oor die byeboer wat voor die hek staan en toet?

“Trek aan,” sê Alice Kriel, druk die kraag van haar bloes reg. “Jy wil nie so vir Gawie konfronteer nie.”

Jaap laat val die handdoek, begin om vinnig aan te trek, bly praat met die byeboer se vrou soos hy sy been lig en by die pyp van die veels te groot denimbroek indruk. “Ek het geen behoefte om vir Gawie oor enigiets te konfronteer nie,” sê hy.

“Ek het,” sê Alice Kriel, gaan sit voor die spieëltafel, bring haar gesig nader aan die spieël soos wat sy iets in haar een ooghoek van naderby beskou. “Ons moes lankal gepraat het.”

Jaap gaan sit met sy kaal boude op die bed, makliker om so die broek aan te kry. Hy kry dit reg.

Fiefie bly blaf. Gawie Kriel se stem dreun op die werf.

“Fiefie ...” probeer Alice Kriel.

Dan is die digter op, en terwyl hy die hemp aantrek, stap hy by die byeboer se slaapkamer uit.

Ian Pool sukkel deur ’n laaste stuk bos en bereik dan die bopunt van die heuwel.

“Thank God,” sê hy wanneer hy die werf en die honde, Gawie Kriel se bakkie en die produksiebussie voor hom herken.

Die digter is besig om die laaste twee knope van sy geleende kakiehemp vas te maak wanneer hy by die plaashuis se kombuis instap. Hy sien die groot greinhouttafel, die hondemandjie daaronder, die netjiese geelhoutkassies, die rye en rye poeiers en medikamente wat op een van die spensrakke sigbaar is.

Fiefie spring op en af teen die wit kombuisdeur, gil ten hemele.

Deur die kombuisvenster sien Jaap hoe Dave die hek oophou vir Gawie Kriel en JM Roux om daardeur te ry.

Dan gee die digter ’n paar treë vorentoe, draai die sleutel in die agterdeur, skuif die knip bokant die poedel se klappende kake op en swaai die deur oop.

Voor hom sien hy hoe Gawie Kriel die werf inry, hoe die poedel reguit op die Isuzu afpyl. Hy sien ook die gehawende Engelsman wat uit die bosse aangestrompel kom, hoe die troppie honde in sy rigting buig, hoe die byeboer se kop draai, hoe Fiefie onder die wiel van die Isuzu verdwyn.

Jaap hoor ’n geluid agter hom in die kombuis. Wanneer hy omkyk, sien hy Alice Kriel se oë.

In die opstal se kombuis sit Jaap saam met Gawie en Alice Kriel. Gawie slurp aan ’n koppie koffie. Die digter probeer verby Alice se gesig kyk na iets deur die kombuisvenster.

Buite op die werf is die kroe besig om aan hul kameras te verstel. “Nee dankie, ons is reg,” het hulle gesê toe Gawie koffie, beskuit, brekfis, ietsie te drinke aangebied het.

Deur die venster sien die digter hoe JM Roux die dooie poedel agter in die produksiebussie laai. Hy sien min bloed, net ’n strepie onder die oor. “Moenie worry nie, ons sal haar wegvat,” het die regisseur op die werf vir Gawie Kriel gesê terwyl Jaap saggies moes druk teen Alice Kriel se lyf om haar binne die kombuis te hou. “Nee Alice,” het die byeboer vir sy vrou geroep soos wat sy deur die kombuisdeur probeer uitkom het op pad na haar lieflingshond.

Nou sit hulle om die tafel, waaronder die leë hondemandjie staan. Êrens in die huis klink die geluid van pype wat kraak soos wat Ian Pool in die badkamer die bos van homself afwas.

“Dit was ’n ongeluk, Alice,” sê Gawie Kriel, sit sy halfleë koppie op die tafel neer.

Alice Kriel sê niks.

Buite kyk die kroe nuuskierig na die houtkaste op stellasies aan die bopunt van die werf, die korwe waaruit duisende bye in en uit gons.

Wanneer die byeboer nog ’n slag per ongeluk met sy voet teen die mandjie skop, staan hy vies op, leun onder die tafel in, sleep die hondemandjie daar uit, kyk rond. Hy gaan druk dit dan êrens agter in die skemer spens. “Ek sal vir jou nog ’n hond kry, man,” sê hy – vererg hom wanneer hy sy vrou se gesig sien. Hy begin in die rigting van die gang te stap. “Ek gaan net gou kyk of Ian oukei is,” sê hy, kyk terug na Alice Kriel, loop dan uit.

Die digter kyk deur die venster, sien hoe die kroe saggies onder mekaar praat. Hy trek-trek aan die skouer van sy hemp – sy lyf te klein vir die byeboer se klere. “Alice,” sê hy, kry dit nog nie reg om vir haar te kyk nie.

Hy hoor hoe sy haar stoel uitstoot, sien hoe sy tussen hom en die kombuisvenster verbyloop, sien hoe sy by die spens instap.

“Alice,” sê hy weer, hierdie keer sagter.

Hy hoor die kraak van die rottangmandjie soos sy daaraan raak, hoor geen ander geluide uit die skemer spens nie.

“Alice!” roep Gawie Kriel vanuit die dieptes van die huis. “Waar is die noodhulpkissie?” Die geluid van sy stem gaan by hulle verby, is skielik onbelangrik, die agtergrondgeraas op ’n rolprentklankbaan, die veraf gegons van bye.

Dan kraak die rottang weer en verskyn Alice met die mandjie in haar arms in die spensdeur. Sy dra dit terug na die tafel, sit dit saggies neer, stoot dit onder die tafel in, hurk daar vir ’n oomblik langs die tafel voordat sy weer orent kom.

“Alice,” sê Jaap weer. “Jy sal nie sê nie, nè?” vra hy.

Hy sien hoe Alice by die kombuis uitstap.

Die digter sug, staan ook maar op en stap by die agterdeur uit. “Ek is nog hier ...” sê hy saggies aan homself.

The post "Ek is nog hier ..." / In die hinderlaag (Deel II) appeared first on LitNet.

Sukkelbestaan

$
0
0

Millie sak moeg op 'n stoel neer, skop haar skoene uit. Sy kyk haar vriendin, Kitta, op en af.

"Jy weet, ou Kitta," sê sy in haar skril stem, "die dag toe ek met ou Pieter getroud is, vervloek ek tot in ewigheid. Hy het my nog net verdriet besorre, van dag een af al."

Kitta draai om van waar sy by die wasbak besig is om 'n paar koppies uit te spoel. Sy vee die sweet van haar gesig sommer met haar rok se mou af. Hierdie hitte sit in haar lyf en dit kan sy nie vat nie.

"Ja, toe maar, Millie, daarvan kan jy my niks vertel nie. Hans is nou nie juis anderster aanmekaar gesit as jou Pieter nie."

"Ja, maar ou Hans sorg darem beter in die huis."

"Ons trek nog steeds swaar, Millie."

"Ek weet, ek weet. Sorry dat ek altyd so by jou kom leen."

"Ek skimp nie, Millie, wil jy tee hê?"

"Dog jy vra nooit. Ek kan dood vir 'n koppie tee. Gooi net vir ons in jou smart koppies, gehoor?"

"Natuurlik, Millie."

Toe elkeen met hul koppie tee sit, gaan Millie klaerig voort: "Ou Pieter het dit mos nou in sy kop gekry om op te hou werk. Hy seg hy is nou al te oud en wil kom rus. Nou vra ek jou, vriendin, hoe nou gemaak? Die staatspensioen is mos te min. Hoe ga' ons lewe in die moeilike tyd?" Millie laat sak haar kop om te wys hoe moedeloos sy is.

"Jy sal hom moet ompraat, Millie, hy kry nou nie baie nie, maar sonder daardie geldjies ... Nee, jong."

Kitta sien al hoe kom leen Millie ekstra goedjies by haar.

"Hy's hardekop, ou Kitta, sallie luister nie. Jy moet ou Hans vra om te kom praat."

Kitta klik haar tong. "Netnou gee hy Hans idees. Jy weet, veral as die voggies loop."

"Ou Pieter drink mos g'n so baie nie."

Weer die tongklik. "Ja, en ook nie so min nie, hoor."

Millie wil haar wip, maar onthou dan dat sy eerste kom kla het en netnou wil Kitta nie meer vir haar suiker of melk leen nie. Dit is eerder gee, want dit wat sy leen, gee sy nooit terug nie. Kitta bly maar stil, want Millie is al vriendin wat sy vertrou hier rond. Die ander spulletjie is net daarop uit om jou man in hulle web te vang of jou te beskinder.

"Hierdie ding gee vir my slapelose nagte, ek sê jou, ou Kitta.  Ou Pieter moenie staat en bodder nie."

"Jy moet op jou regte staan, Millie, dis al! Die mans van ons loop juis te maklik oor ons." Kitta neem die leë koppies van die tafel af en gaan sit dit in die wasbak. "Ai, ek wens daardie meisiekind van my wil kom kuier, maar sy is mos nou so deurmekaar met ghrend daar in Sodom, maak nou of sy beter is as ons."

"Ag, ek het al vergeet van onse kinders. Hulle jarre laas gesien. Ou Pieter sê hy wil hulle nooit weer sien nie. Hulle het ons weggegooi asof ons sommer net brakke is."

Die twee vrouens kla nog 'n ruk so oor en weer voor Millie huiswaarts keer.

 

"En nou, Millie, as jy so aangestorm kom. Ek't nou net die stoepie gepolish," kla Kitta met haar mond op 'n plooi getrek.

"Dis, ou Pieter, ou Kitta," sy snuif, "hy't toe die werk gelos!" Haar asem jaag as sy woes met haar hande beduie, die dik arms swaaiend voor Kitta wat hier en daar koes voor sy dalk 'n hou uit die niet kry. "Ek't vir hom gesê hy kan nie, maar luister wou hy nie. Ek dood sommer net hier!"

"Nee, hou vir jou in, vrou, ek soek nie 'n lyk op my skoon gepolishde stoep nie. Staan eenkant toe dat ek jou spore kan skoonvee!"

"Is dit al waaraan jy kan dink? Ek is hier in my se uur van nood en jy kerm oor jou stoep!" Millie se wange brand rooi van ontsteltenis.

"As die stoep nie blink nie, Millie, gaan ek dalk 'n lyk wees vanaand en nie jy nie. Hans het goed bedinges opgestaan, my al vroeg-vroeg geskel. Ek veg vir my lewe, mens! Toe, staan opsy! Loop agterom en gaan wag vir my in die kombuis. Sit sommer die ketel aan ... Of nee wag, daar is water in die warmbottel. Kan nie nog krag ook mors nie. Sien juis die metertjie se lesingtjie is laag."

Brommend doen Millie wat Kitta sê.

"Nou toe, hier is ek nou. Die stoepie blink so mooi, ek kan my eie gevreet daarin sien. Nie dat ek wil nie, hoor. Ek lyk soos 'n spook wat sy pad verloor het."

"Gmf, ja, ou Pieter sê altyd ek lyk die oggende, as ons wakker word, soos sy grootste nagmerrie. Ba, hy dink mos hy is elke jong meisie se droom, yl haartjies, dun beentjies en al."

"Hans lyk darem nie so sleg nie," begin Kitta, maar bly verder stil toe Millie net 'n verontwaardige snork gee. "Kom ons los nou die nonsens en vertel tog, mens, hoekom jy soos 'n dwarrelwind hier aangestorm gekom het?"

"Ou Kitta, sy kop het hom geheel en al gelos, dit sê ek vandag vir jou. Hy sit nou by die huis en ek het nie raad nie. Waar ga' die geld vandaan kom? Hy't my moedeloos. My te vertel dis nou my beurt. Hoe nou? Wie sal my tog werk gee? Ek's sommer lus en loop weg na die kinders toe."

"Na die kinders wat nie eens kom kuier nie. Weet jy ooit waar hulle is, Millie?"

Millie se kop sak en sy vee oor haar oë. Haar skouers gee 'n ruk. Kitta loop nader, gee haar 'n onbeholpe drukkie. Wat sê sy? Wat kan sy sê? Maar verstaan, dit doen sy. In hulle jong dae het sy en Millie ook mooi drome gehad, maar hulle het arm grootgeword; arm mense kry nie juis geleenthede nie, veral nie as jy in 'n huis grootword waar mishandeling aan die orde van die dag is nie. Hans was vir haar 'n uitkoms; dit was 'n fout. In die begin was hy 'n goeie man, maar dit het nie lank gehou nie. Sy sug. Wat help dit tog om in die verlede te leef? Wat klaar is, is klaar en basta!

"Ek sal met dominees praat, Millie, dan kan hy weer met jou Pieter praat."

"Dis te l-laat, ou Kitta, hy't k-klaar geloop," huil Millie.

"Nee, ek sal dominees vra om met die mense te praat, dat hulle hom terugvat."

"Hulle sallie; soek al lankal dat hy loop. Nou dans die spul seker die riel van blygeit."

Kitta bly toe maar stil. Raad het sy nie verder nie. So veg hulle elkeen maar van dag tot dag, elkeen het sy eie seer, eie probleme. Sy haal 'n blik beskuit van die kas af, skuif dit na Millie toe.

"Dis al wat ek jou kan aanbied."

Millie lig haar kop; vir 'n oomblik vergeet sy van haar probleme as sy die blik met die heerlike beskuit onder oë kry. Kos was nog altyd vir haar 'n vertroosting en ou Kitta ken van beskuit bak as sy die dag lus het. Gulsig gryp sy een en doop dit in die koffie. Laat ou Pieter maar by die huis lê. Ou Kitta is darem hier waarheen sy kan vlug as alles te veel word.

 

The post Sukkelbestaan appeared first on LitNet.


The Halfway Inn

$
0
0

As die sonbesies sing en die akkerblare hang verlep aan die bome, dan is dit warm op Worcester. Dit is dan  wanneer die regulars vroeg al na Pietie se kroeg skuif om ’n lafenis te gaan geniet. Die kroeg se naam is eintlik The Halfway Inn, maar dit is net ons besoekers wat hom so ken want ons lees die naambord. Vir die res is dit Pietie se kroeg.

Pietie het al op ’n slag gedreig om die naam in Afrikaans te vertaal na Die Ontevrede Meisie. Al rede hoekom hy dit nie gedoen het nie ís hy is bang vir die Taalkommissie.

Daar is 'n lugversorger wat die temperatuur met ten minste 10 grade laat daal. Op sulke warm dae begin die Happy Hour ook vroeg. Waarom hulle dit nie Pietie Hour noem nie, weet ek nie. Happy Hour hou blykbaar so lank soos wat Pietie daar is. Eers as hy loop word die pryse weer normaal.

Dié dat almal vir Pietie ’n dop wil koop, want dan bly dit lank Happy Hour. Die plaaslike wan-gebruiker het natuurlik sy eie teorie. Hý glo as Pietie loop, gaan die pryse driedubbeld op want almal is te gesuip om dit agter te kom.

Jy betaal ook nie as jou eerste dop kom nie, jy drink op ’n tab en laataand tel hulle die strepies in die swart boek om te bepaal hoeveel skuld jy. ’n Enkel strepie is ’n enkel dop en twee strepies is ’n dubbel.

Ek wil toe weet wat maak hulle as ’n man halfpad deur die aand van dop verander.

Blykbaar verander ’n geharde drinker minder van sy drank as van vroumense. So as hy op Klippies en Coke begin, is die kanse goed dat hy op Klippies en Coke gaan eindig. Sou hy egter verander, moet hy eers die boek skoonmaak en betaal, dan begin hy weer met nuwe strepies.

Inkomelinge soos ons word eers na die tweede dop gevra of hulle vir ons in die boek moet plek maak. Die teorie is dat na die tweede dop aanvaar hulle jy is hier om te drink en dat jy dan verdien om op die boek te drink.

Agter my sit daar een van die plaaslike manne by ’n tafeltjie met ’n pak marshmallows, daai bekende pienk en wittes. So tussen sy teue wit drank sal hy dan nou ’n marshmallow in sy kies druk en al kouend sy oë oor almal laat gly. Sy naam is oom Wimpie.

Volgens die kroegdame pak sy vrou elke dag vir hom so ’n pakkie lekkernye in, want Pietie se kroegkos is te duur. Volgens haar drink haar man Pietie ryk, sy gaan nie toelaat dat hy nog vir Pietie skatryk vreet ook nie.

Dit is bloot toevallig dat ons in die kroeg sit. Ons is ingeboek by die gastehuis oorkant die straat en ons kamers se lugversorger was nog nie aangeskakel toe ons daar aankom nie.

Die kamers het ook ’n eerlikheidskroeg waar jy ook in ’n boek moet opskryf wat jy gedrink het. Smaak my die boek-drink-ding is ’n Worcester-ding, maar ek wil nie daar drink nie. ’n Alleendrinker is ’n gevaarlike drinker. Ons vat nou maar liewer ’n ietsie hier tot tyd en wyl die kamer koud raak.

Ek skrik my lam toe die kroeg se drinkers, soos uit een mond, almal “Pietie!” skreeu. Pietie is in die huis en Happy Hour begin. Die strepies raak nou twee-twee in die boek. Ek wil weet hoe werk die strepies-ding met Happy Hour. “Jong, wie en wat is jy, is jy ’n inspekteur van soort?” wil die kroegmeisie weet. “Nee jammer, ek is net nuuskierig. Ek is nie vertroud met die strepies-ding nie.”

Sy kyk my lank aan.  “Ons merk die boek nou in rooi.”

Pietie het so ’n ou stoflapkleurige T-hemp aan wat voorop ’n  potjiekoskompetisie adverteer wat al in 1992 op Kleinplasie gehou was. Agterop staan ’n windpomp met die byskrif ”Beste Pomp Op Die Dorp”  Sy derde vrou het hom gelos ná die potjiekoskompetisie.

Maar Pietie het al weer die mal perd opgesaal. Hy trou Vrydag. Ons word ook genooi, want volgens Pietie sal ons dan nou die tweeduisendtal volmaak. “Ek wil julle net waarsku, ek en my bruid eet nie daar nie. Die caterer is maar redelik flentergat so ons twee gaan wegglip en by Ocean Basket eet. Ons kom terug vir die dans.”

“Ek het nie veel hoop vir Pietie se vierde nie.”

“Hallo, Meneer, en van waar is julle?“ Dit is die marshmallow-man wat hier agter my praat. Sy glas bewe met die ys wat teen die kant rinkel. Seker nog nie by die kalmeerdop uitgekom nie.

Ek verduidelik altyd dat ek van Mosselbaai is, maar werk in Johannesburg en naweke pendel ek tussen die twee dorpe. Gou agtergekom dat die WP-manne dan sommer aanvaar jy is ’n Stormer-ondersteuner en so is jy dan op veilige grond. In Pretoria praat ek nie dieselfde storie nie.

“Ja, ek ook so gemaak jare terug, ek was ’n metallurg op die platinummyne buite Rustenburg. Maar ek wil nie pla nie, geniet julle dop.” Hy is terug by sy tafel en glip ’n wit marshmallow in sy mond.

Twee groot manne kom die kroeg in en die kroegdame kry sonder om te vra hulle drankies reg. Pietie verduidelik: “Die heel grote links is Gert. As jy perlemoen, arikreukel  of kreef wil hê, is Gert die man om mee te praat. Dit sal egter smokkelgoed wees, sonder kwitansies.“

Pietie wys met sy glas regs. “Daai man regs is Andrew, hy is ’n prokureur en hou Gert se gat uit die tronk. Andrew was 'n properse Engelsman toe hy die dorp ingekom het, nou praat hy beter Afrikaans as ek en jy.”

“Toe Andrew sy praktyk hier kom oopmaak het, was judge Gerber op die bank en dié was nie 'n woord Engels magtig nie. Tolke was skaars daai tyd en die judge sê toe Andrew het drie maande kans dan moet hy Afrikaans magtig wees. Andrew kry toe in daai tyd vir Gert as ’n kliënt en so het hy hier in The Halfway Inn sy Afrikaans geleer.”

“Andrew moes twee keer al ’n nag in die selle deurbring, want Gert het hom oortuig dat die woord fok en fokken is Afrikaanse volksmond  en dat dit vir die howe heel aanvaarbaar is.”

Hier’s weer so ’n tikkie op my skouer, dit is my marshmallow-man. “Ekskuus, Meneer, ek wil nie lastig wees nie, ek hoor julle praat van prokureurs. My seun is die voorsitter van die prokureursgilde hier in die Wes-Kaap. Ek dag ek sê maar net, wil nie pla nie.” Voor ek kan gelukwens of iets sê is hy terug by sy tafel. Dié slag ’n pienke. Die ys in die glas is ook al stiller.

Langs my sit ’n man en kyk diep in sy bier. Jy kan op sy gesig sien hy is op die agterpaaie van die lewe, sy gedagtes is nie in Eden nie. Ek kyk na Pietie en dan na die man langs my. Pietie skud sy kop, ek verstaan.

Ek en Pietie praat karre, spesifiek Ford se nuwe Ranger-reeks. Pietie wil een kry voor Vrydag, ’n dubbelkajuit. Hy wil met die nuwe bakkie op honeymoon gaan.

“Waar gaan jy vir jou honeymoon, Pietie?“ wil ek weet.

“Ons gaan sommer hier buite die dorp na Goudini Spa. Ek was eers in die gevangenisdiens en behoort al aan die ATKV sedert dan, so ek kry ’n spesiale afslag. Ons gaan beslis nie daar swem nie, dit is te warm.”

Weer ’n tik op my skouer, my ou vriend, die glas nou heel stil. ”Jammer weereens, ek hoor julle praat van Ford. Wil net sê, my skoonfamilie het vir jare Marais Ford in Bellville besit, maar moet asseblief nie dat ek julle gesprek onderbreek nie.”

“Fok oom Wimpie, kan jy nie sien ek en die man praat diep stories nie, gaan sit man,“ skreeu Pietie.

‘Sorry Pietie, sorry Meneer, nie so bedoel nie.” Hy’s terug by sy tafel, besig om die marshmallowpakkie op te vou. Die pakkie is leeg.

Die agterpaaie-man kyk op. ”Nee, Pietie, los Oom Wimpie, sy vrou is vandag presies twee jaar dood.“ Daar daal ’n geskokte stilte oor die kroeg. Selfs die by wat al heelmiddag teen die venster op en af  loop, gaan stil op die vensterbank sit.

“Van wanneer af sê jy sy’s dood?“ vra Pietie.

“Twee jaar al, Pietie, waar was jy? Lyk my hier ken hulle net jou naam en fokkol verder.”

 

The post The Halfway Inn appeared first on LitNet.

The little park in Mumbai

$
0
0

Mumbai (photo: indianexpress.com)

“I don’t think this is going to work anymore.”

My stomach grumbles. I haven’t eaten any lunch today. Again. The smells emanating from the back of the little restaurant was enough to make me want to order off the menu. But I knew that this conversation wasn’t going to last that long, and I definitely wasn’t going to wait around afterwards. I ignore the delicious aromas and revert my attention back to Rakesh. He’s still speaking.

“…and it just doesn’t seem right anymore,” he finishes. I have no idea what he’s been saying, but I understand the gist of it. He wants to break up.

“Okay Rakesh. That’s fine with me. I’m sure our families will come to some sort of understanding,” I say, in English. Rakesh hates when I talk to him in English. His face always takes on a look like he’s smelt something rancid. He doesn’t like someone to be better at something than him. That’s why he always opts to speak to me in Hindi. And just to irk him, I always do the opposite. My English is quite good. It has to be because my job depends on it. The university where I teach English has a very strict policy against speaking Hindi in class. This has resulted in me becoming so used to the language, I tend to speak it even when I’m not in class.

Right on cue, Rakesh’s face takes on the look. “That’s what I just said, Neha,” he says with a frown. He’s annoyed. This is probably because he’d expected some tears or even a tantrum, and he hadn’t got one. He was never going to get one. The truth is, I’m actually kind of relieved that he’s doing this. Rakesh and I just never really fit. He resented the fact that I worked so hard and earned so much, and I resented the fact that his idea of a perfect woman was his mother. And I was nothing like his mother.

If I had met Rakesh on my own, I would never have thought to date him. His father and my father were once work colleagues, and realising that they both had unmarried children, they had instigated what they hoped would be a lasting union. Unfortunately, it was never meant to be. Rakesh is staring at me now, waiting for me to say something. I look at my glass of water instead, and shrug my shoulders. I don’t have anything to say. He wakes up from his chair and throws some money down on the table, then with another searing look at me, he stalks out of the restaurant.

Exiting the restaurant, I inhale a huge breathe of humid air. It’s the summer season in Mumbai and the heat is unbearable. I suddenly realise that I think this thought almost every time we have a heatwave in this city. And yet I still live here. Sighing, I head down the street to catch the afternoon bus home. Home. The very thought of going home today is enough to make me nauseous. Going home today meant having to tell my parents that Rakesh and I were finished, and having to listen to them as they put all the blame on me.

The line for the bus seems endlessly long today, so I decide to head to the park down the street. At least I could be alone with my thoughts for a little while. I walk to the fountain in the middle of the little park and stand, staring at the statue of a cow in the water.

“Did you know that the cow is considered a sacred, holy mother?” says a voice behind me.

I turn around. It’s a man. He’s tall, and white. Very, very white. It’s always strange to see a foreigner amongst us. He sounds British. He has dark, short-cropped hair and deep brown eyes. He’s wearing a green button down shirt over black slacks. He’s very handsome. I feel my cheeks colour.

“You do realise that you’re giving a lesson in religion to an Indian person, don’t you?” I respond, rolling my eyes.

“Yes. I’m sorry. That was the only thing I could think of on short notice,” he says, laughing shyly.

“I’m actually surprised you know that. About the cow, I mean.”

“Oh yes. I may not be Indian. But I’ve been here for a while. I learnt a lot.”

“That’s interesting. I’m Neha, by the way,” I say, with an outstretched hand.

He shakes my hand slowly. “I’m Phillip Monroe,” he says, still holding on to my hand.

I release my hand from his soft grip and look around. I notice a small cart, selling tea and coffee, and since my stomach is still offering faint grumbles, I turn to my new acquaintance, “Would you like a cup of tea?” I ask, gesturing towards the cart.

“That would be lovely,” he says with a smile.

I buy two cups of tea from the vendor and walk over to the bench where Phillip is now sitting.

“Thank you. Do you often buy tea for strange men in parks, Neha?”

“Only homeless ones.” I respond with a grin. He laughs, just as I’d hoped.

“Your English is spectacular, by the way. I barely detect an accent at all.”

I blush. “So what’s your story Phillip? Why India?” I ask him.

“Why not India? So much culture. So many stories,” he replies, looking at me. “Just by looking at you, I can tell you have a story.”

“Well, doesn’t everyone?”

“Yes. That’s true. So tell me, Neha. Tell me all about your past. The journey you’ve travelled to get here.” he says, settling into the bench.

I find his queries inappropriate. Why would I give away personal information to a man who I’d only just met? And yet, as inappropriate as I find his questions and him for asking them, I find this man strangely comforting. I find this whole situation strangely comforting. So taking his lead, I settle myself into the bench too, and begin telling this man my story.

I talk openly and he listens intently. I tell him how I was born into a traditional Indian family, and how being born a girl was insignificant. I’d been taught that our main purpose was to get married and bear children as fast as we could. Young women also have a particular sell by date, meaning that the older we get, the less likely we are to be married off. Given the fact that I was already 27, my chances were becoming slim. I tell him how I’ve always wanted to be a writer, an author, someone with a voice. But instead of a writer, I’d become a teacher because according to my father, I needed a job that would provide money to help my husband and his household. So I’d gotten a job that earned me money, and then that had become an issue in itself.

According to my mother, no man wanted a wife who earned more money than him. I tell him how everything I’d ever learnt in my life was somehow something to benefit my future husband and his family. I tell him all this and when I’m done, I look over and see tears in his eyes.

The next day, after my classes, I walk to the little park again. As we’d left the park yesterday evening, Phillip had told me that he comes here every afternoon. I hadn’t said that I would meet him, I actually hadn’t had any plans on seeing him again. But after we talked so personally, I couldn’t just leave things that way. After all, he knew so much about me and I knew very little about him. I enter the park and scope out the area. He’s not here yet. I walk to the tea cart and buy two cups of tea from the vendor, then go and sit on the same bench from yesterday.

I quickly pull out my compact from my handbag and check my hair and face. I’m not that bad looking. I have long black hair that I wear up most of the time because of the heat, olive skin and hazel eyes. I have decent features too, I guess. A straight nose and, not too big ears. The only thing I hate is that I’m really short. Maybe that’s why no one wants to marry me. I sigh, and put the compact away.

A part of me knows that I’m crazy to be here, waiting for a man who I’d met in a chance encounter. But he had told me he would be here. Wasn’t I to take that as an invitation? I look up from my cup of tea and nearly drop it in surprise. Phillip is standing in front of me. I hadn’t even heard any footsteps approach.

“Fancy meeting you here. Again.” he says, grinning as he sits down on the bench. He’s wearing the same outfit from yesterday. Perhaps it’s his work uniform.

My feel warmth rise to cheeks. I knew I shouldn’t have come here. He looks as handsome as he did yesterday.

“Hello.” I say, dumbly.

“I’m glad you’re here. I was afraid I’d scared you away with my questions yesterday,” he replies.

“Oh no. I actually feel like I should apologise to you. I didn’t mean to off-load on you like that. I’d had a bad day.” I say, quickly, glancing at his face. He’s smiling.

“You want to tell me about this bad day?” he asks.

“No. You don’t need to listen to any more of my drama!” I say, hurriedly.

“No go on, tell me. I’d love to listen. Besides, I owe you for the tea,” he says with a laugh. I laugh too. I like talking to him. I like the way his very manner makes me want to reveal every bit of information to him. I like the way he listens without judgement on his face. So even though I know I’d just apologised for being too candid, I begin telling him all about my day yesterday.

I start with Rakesh. I tell Phillip how bad we were for each other, but had still tried to make it happen for three long months. How he had ended our relationship. And how I had felt so relieved. Then I tell him what had happened when I’d gone home after seeing him yesterday, and broken the news to my parents. My father had gone off the wall, bellowing that this had been my last chance at a good marital home. My mother, on the other hand, had been quiet. But her silence was much worse than my father’s loud anger. Her silence accompanied her looks. Resentment. Pity. Disappointment. Derision. Those looks had buried me. When I’m done I look over at Phillip, hoping I hadn’t made him want to cry again. He’s staring off into the distance, looking thoughtful.

“I see the problem,” he says finally.

“Yes, I do too. I’m a terminal disappointment to everyone.”

“Oh no, Neha. Not at all. On the contrary, the only person you’re disappointing is yourself!” he says with fervour.

“I don’t understand.”

“You care so much about making others happy. About their disappointment in you. About what’s best for your parents. But tell me, do you ever care about you?”

“Of course I do,” I say with a frown, as I sip my tepid tea.

“Wrong. You don’t. I may not have met your parents, but as far as I can tell, they’re quite toxic people. It seems to me as if they don’t care about your happiness at all. All that matters to them, is that you’re married. Doesn’t matter to who, just as long as you are.”

“This is India, Phillip! That’s how parents show that they care,” I reply angrily.

“That may be true. But love shouldn’t have to be shown that way,” he says quietly.

I wake up from the bench quickly. I feel attacked. He has no right to say those things to me about my parents. “I’m leaving.” I say, walking away quickly.

“Just think about it, Neha. You’ll be happier when you finally do,” he calls from behind me softly.

I walk fast. Angrily. I feel so stupid for going back to that park today. For going back to see him. I feel like a fool for thinking he was listening to me without judgement. I reach the bus terminal, and see that the line is annoyingly long today as well. I have no choice, as well as nothing else to do, so I join the end of the line and wait. As the minutes go by, I feel the sense of dread and worry settle in my stomach. The dread, I understand why. I dread going home. Home to my resentful parents, who see nothing but failure in their daughter.

But as for the worry, I’m struggling to understand the existence of it. The bus arrives and I snap out of my tedious thoughts. I see a little girl at the front of the line. She’s holding on to her mother’s hand tightly even though her mother is trying to put her onto the bus. She doesn’t want to go without her mother. Eventually, the mother gives up, laughs and picks up the child. She kisses her face endearingly and they both board the bus together.

I feel my stomach flip. I suddenly realise what my worry is. It’s worry that Philipp was right. In the one glance that I’d had of the relationship between the little girl and her mother, I’d seen every moment that I’d never had with my own parents. Phillip was right! I know now what I have to do. I know now that my happiness should be my only concern. I will always love my parents, but it was time to do something for myself. I needed to quit teaching. I needed to start writing. I needed to leave this city that I hated. I needed to be away from my poisonous parents. I needed to let Phillip know! I break away from the line and head back in the direction of the park.

The park is empty when I get there. Even the tea vendor is getting ready to leave, packing up his cart neatly. Maybe he knows which way Phillip went.

“Excuse me? Have you seen the man I was sitting on that bench with earlier?” I ask the vendor, gesturing in the direction of the bench. He gives me a strange look and shakes his head quickly.

“I don’t know anything, madam.” he says in Hindi. He sounds a little afraid.

“Are you sure? He’s difficult to miss. He’s not Indian like us. He’s very fair-skinned. Please? I just want to know if you saw which direction he went in. I need to find him. It’s very important,” I say imploringly.

“Madam, I have seen you for the past two days. You have come to my cart and purchased two cups of tea on both days. I have seen you take your cups and sit on that bench on both days. I have also seen you talk to yourself as you drink your tea on both days. I am a man who keeps to himself, so I did not think it was any of my business.” he says politely.

 “What! That can’t be true. Are you saying that I’ve been talking to no one?” I say, laughing.

“No, madam. Perhaps it was a ghost,” he says calmly, as if that were a viable explanation. He gives me a final nod and then wheels his cart away. I stand in the middle of the deserted park and stare incredulously at his retreating back. I was too old to believe in ghosts, but I did believe a woman should not be alone in an empty park. I turn to leave. On my way out, I walk past the bench where I’d sat with Phillip. On the side of the seat hung a little wooden plaque. I must not have noticed it before. I stop and lean in to read what’s written on it. My whole body petrifies and my heart nose-dives towards my stomach as my brain registers the words on the plaque:

“IN MEMORY OF CPT PHILLIP MONROE, BRITISH NAVAL ARMY. BORN 1970 – DIED 1999”

 

The post The little park in Mumbai appeared first on LitNet.

Vry!

$
0
0

Foto: www.tes.com

 

Hy lyk verward. Asof hy werklik nie weet waar hy is nie. Die skeloranje oorpak hang sakkerig om sy maer skouers. Sy yl grys hare is teen sy kopvel vasgekam. Dit kort ‘n sny en ‘n was. ‘n Daeoue stoppelbaard groei soos koue as op sy uitgeholde wange.

 “Dankie,” vorm sy lippe onhoorbaar die woord. Die bewaarder knik sy kop en gaan staan handegevou langs die deur teen die muur.

My hart klop suur in my keel. Ek wil die stoel agteruit skop en weghardloop. Na Carine toe wat buite in die motor wag. Liewe, geduldige Carine wat my altyd sal liefhê.

Hy skuifel-skuifel nader. Ek is seker daar is ‘n ketting en slot om sy enkels, net soos om sy gewrigte. Hoe futiel tog! Hy is tagtig jaar oud. Vir wie die bedreiging?

Hy het my nog nie raakgesien nie. Miskien weerkaats die glas tussen ons. My handpalms is natgesweet. Ek vee dit aan my jeans af. Vryf, vryf. Dit maak geen verskil. My selfoon staan ‘n knop in my broeksak. Hoekom moes ek dit nie ingee nie? "Geen selfone toegelaat," staan tog duidelik op die voorskrifte teen die muur. Ironies dat hý waarskynlik nog nooit ‘n selfoon hanteer het nie.

Werktuiglik trek ek my moue af tot oor my polsgewrigte. Ek wil nie hê hy moet die littekens sien nie. Drie, vier keer het die lem gesny, maar Carine het my deurgetrek. Op pad na die hospitaal het sy oor en oor vir my geskreeu dat ek haar drop.

“Jy is ‘n lafaard! Ek is aan jou kant! Ek is lief vir jou!” het haar woorde deur die heerlike waas van die komende bevryding na my aangesweef. “Besef jy nie hoeveel ons vir jou opgeoffer het nie … Hang on!” Ek hét gehang en … hier sit ek. Die littekens van die stryd is hoër op teen my arms, selfs op my voete. Veilig weggesteek. Die etterende prikmerke het genees; die drangwond is nog oop en swerend.

Sy geboeide hande reik saam na die stoel se leuning. Hy tas bewend mis. Sy oë is op my. Sal hy weet wie ek is? Sy oë is dieselfde blou, nog blouer as die lug. Daar makeer iets: die helder skyn van herken. Sy voorkop frommel in ‘n vraagteken: Wie is jy?

Ek is die rede waarom jy hier is, wil ek dit uitskreeu. Die een vir wie jy dit alles prysgegee het. Wat jou soos ‘n Petrus in jou donkerste uur verloën het. Maar God weet: Ek het nie vergeet nie …

Hy trek die stoel onhandig uit en gaan sit. Dit is soos ‘n stilfilm wat voor my afspeel. Beweging sonder klank. Hy kyk na die interkomfoon langs hom teen die muur. ‘n Identiese een is aan my kant. Nie een van ons tel dit op nie. Sy oë is op skrefies as hy weer na my kyk. Miskien kan hy net nie meer goed sien nie. Dit maak sin, gegewe sy ouderdom.

Hoe het hy hier binne oorleef? Waarmee kon hy homself besig hou? En sy medegevangenes? Ek ril onwillekeurig. Daar is soveel vrae. Hy was maar net ‘n gewone man. Todat …

Ek haak die spreekstuk van die muur. Wag dat hy dieselfde doen. Hy huiwer. Hy kyk om na die bewaarder en hou sy geboeide hande omhoog. Sluit tog los, asseblief. Die bewaarder skud sy kop. Nee, sê sy uitdrukkinglose gesig. Geen kanse word met ‘n moordenaar gevat nie. My maag trek op ‘n knop. Moordenaar.

Die staatsadvokaat was genadeloos. Die jong advokaat vir die verdediging onbeholpe en heeltemal te onervare vir dit waarmee hy gekonfronteer was.

 “Meneer Malan, het jy aan die beskuldigde verduidelik wat die implikasie daarvan kan wees indien hy volhard om sy swygreg te gebruik?” Na al die jare weerklink die regter se stem steeds in my kop. “Ja, u Edele,” het die advokaat gesê en moedeloos sy kop in sy hande laat sak.

In sy slotbetoog het die staatsadvokaat weer pynlik presies die bewyse uiteengesit. Metodies en onweerlegbaar het hy die skrif aan die muur geskryf. Verdoemend. Die beskuldigde is ‘n moordenaar, gewetenloos en duidelik sonder berou, het dit dramaties deur die volgepakte hofsaal weergalm. Die één vraag kon hy egter nie beantwoord nie: Hoekom? Waarom het hy dit gedoen? Die een boksie in sy aftiklysie was leeg. Motief. En ek het stilgebly.

Ek sit met die spreekstuk in my hand, verlig dat ek hom nog nie hoef aan te spreek nie. Hy kyk weer stip na my. Sy oë hou my gevange. Verbeel ek my of is iets besig om in sy blik te groei? Miskien is iets aan my bekend?

Fier en regop het hy in die beskuldigdebank gesit. Soos ‘n marmerstandbeeld die staatsadvokaat se felste aantygings kalm en sonder emosie aangehoor. Sy ou swart kerkpak met die blink elmboë was dag vir dag kreukelvry as hy uit die selle na die beskuldigdebank begelei is. Sy oë het my dan opgesoek en ek het geweet hy sou bly wees om my te sien. Asof hy krag kon put uit my teenwoordigheid.

Hy sê weer iets vir die bewaarder. Onverwags breek ‘n glimlag wit deur op die swart man se gesig as hy terug antwoord. ‘n Onhoorbare dialoog vind ‘n minuut lank tussen die twee wesens aan die ander kant van die koeëlvaste glas plaas. Die bewaarder se maag skud van die lag. Dan verlaat hy sy pos en kom haak die spreekstuk van die muur af en sit dit in die geboeide hande. Sy hand rus vir ‘n oomblik bemoedigend op die maer skouer. ‘n Onwaarskynlike broederskap. Hy neem weer sy pos langs die deur in, gesig strak soos voorheen, asof die oomblik van warmte nooit gebeur het nie.

My arms begin jeuk. Die reeds geneesde prikmerke kry ‘n lewe van hul eie. Bring weer die naald! Steek hom in waar daar nog ‘n ongeskonde stukkie vlees is. En vergeet van alles … vergeet van hierdie ou man wie se bestaan ek vir dekades ontken het. Vergeet van al die pyn. Vee die herinneringe wat vandag so vlak lê met die naald uit. Ek probeer sluk maar my keel is hortend droog. Ek vou my arms pynlik styf voor my bors. My baadjie knyp seer in die buiging van my arms. Hou op jeuk! Ek is kláár! Ek gaan nie weer daar nie … nooit weer nie. Ag Vader, hoekom het ek nie vir Carine saam ingebring nie. Sy wóú saamkom,  maar ek het gesê: “Nee, ek moet dit alleen face. Ek is dit aan hom verskuldig.” My hand tas na my broeksak. Miskien kan ek haar SMS. Haar vra om alles namens my te kom uitsorteer. Deal hiermee, Carine. Die lewe skuld my … ek is ‘n slagoffer van die lewe. Ék hoef met niks te deal nie.

Ek skrik as ek sien dat hy die spreekstuk teen sy oor hou. In ander omstandighede sou dit pervers komieklik lyk. Die twee ou hande lomp saamgevou om die stuk harde plastiek. Ek ruk my spreekstuk tot teen my oor. Dit voel vaagweg bekend, herinner aan ‘n era voor selfone. Ek kan sy asemhaling hoor. Ek voel skielik naar. Carine … help. Die eerste keer in dertig jaar haal hy weer asem. Vir ‘n vlietende mal oomblik voel ek soos Jesus: ek het hom opgewek uit die dood! Halleluja!

 “Hallo, Pa.” Die twee woorde kom skor oor my lippe. Hy kyk my steeds vraend aan, sy oë soekend oor my gesig. Het hy my gehoor? My hart ruk in my bors. Alles is besig om terug te stroom. Twee woorde het ‘n damwal laat breek. Die gehoorstuk gly amper uit my natgeswete hand.

Hy het my skool toe gevat op my eerste skooldag. Hand aan hand het ons die paadjie gestap na die klaskamer. Hy het my karton skooltassie gedra. Behalwe vir ‘n appelkooskonfytbroodjie was daar verder niks in die tassie nie. Ek het vir hom gesê dat dit nogal snaaks lyk in sy groot beerhand.

“Oooeee! En díe spierwitte hare?” het die graad een-juffrou gekoer.

 “Ma se kind,” het hy ongemaklik gesê. Verder kan ek niks onthou nie.

Ek het my ma nooit gemis nie want ek het haar nooit geken nie. Sy is dood toe ek twee jaar oud was. Sy was ‘n mooi vrou te oordeel aan die foto op sy bedkassie. Hy het nooit oor haar gepraat nie en ek het later nie meer gevra nie. Hy was pa én ma in die huis. Gewerk, gekook, gespeel en opgevoed.           

Ek maak my oë toe. Ek wil nie vir hom kyk nie. Ek wil hom die verleentheid spaar. Wie se verleentheid weet ek nie. My eie? Sy asemhaling is steeds hoorbaar. Rustig, soos iemand wat slaap. Hoekom sê hy nie iets nie? Het hy sy stem werklik verloor sedert die hofsaak? Hoe het ek hom nie gewil om te praat in daardie vervloekte hofsaal nie. Pa, staan op en skreeu dit uit! Vertel vir hierdie witgepleisterde grafte hoekom jy dit gedoen het! Of bly stil en spaar my die vernedering …

Die staatsadvokaat het die slagoffer opgehemel. Schalk Matthee was ‘n voorbeeldige, godvresende jongboer uit die distrik. Die appel van sy bejaarde ouers se oog. ‘n Toekomstige pilaar in die gemeenskap! Ek het uitgehardloop en in die gang opgegooi.

Tydens vonnisoplegging het hy steeds geswyg. Die staat het gepleit dat die doodstraf die enigste gepaste vonnis sou wees, het dit nog bestaan. Die maniak moet permanent uit die samelewing verwyder word. Die gemeenskap soek vergelding. Af met sy kop! Lewenslank was die kop wat op die skinkbord hulle aangebied was. Sonder die vergunning om ooit vir parool in ag geneem te word. Die hofgangers het ‘n sug van verligting geslaak. Satan is uit hul midde verwyder. Die geliefdes van die slagoffer kon ‘n mate van afsluiting vind.  Die Department van Welsyn het toe my ouer geword. Niemand het belanggestel om die kind van ‘n moordenaar in te neem nie. My vonnis het ook begin.

Ek maak my oë oop. Hy sit vooroor gebuig, sy blik nou afwaarts gerig asof na iets op sy skoot. Die spreekstuk is steeds teen sy oor. Sy maer skouers ruk.

“Daar’s ‘n joppie by die hotel,” het hy my die dag vertel. “Ou Klaas sê Abel is nou so oud hy breek ál die glase.” So het ek in die aande glase gaan was by die Royal.  Die betaling was min, maar ek het uit die hotelkombuis geëet. Stiptelik, elke aand om tien het ek die laaste glase weggepak, vir oom Klaas in die kroeg koebaai geskree en huis toe geskarnier. Vir die eerste keer in my lewe het ek ‘n bankrekening gehad waarin ek weekliks my loon gaan betaal het. Die lewe was goed. Tot die bitter koue nag van 13 Julie toe Schalk Matthee my voor die kroeg ingewag het. Toe het alles verander …

Die mure omklem my. Ek voel weer naar. Hy het daardie nag ook so vooroorgebuig gesit en geluidloos gesnik. Dit was net sy skouers, toe nog breed en sterk, wat geruk het. Soos nou.

“Hoekom het hy dit aan my gedoen, Pa?!” Ek het die vraag uitgegil, waansinnig van die pyn en  vernedering. “Omdat ek … anders is? Pa het dan gesê dis oukei … Pa sal my beskerm …?” Hy het uiteindelik opgekyk. Hy was nie meer dieselfde nie. Óns was nie meer dieselfde nie. Ek kon hom nie vergewe nie al het ek geweet hy dra geen skuld nie.  Hý moes my beskerm, hý het gesê dis oukei om anders te wees. ‘n Jong skurk het nie met hom saamgestem nie. ‘n Jaar later het Schalk Matthee skielik verdwyn. Op 13 Julie. Sy lyk is dae later deur veewagtertjies ontdek.

 “Pa?”

Hy kyk op. Trane trek strepe teen sy geplooide gesig af. Hy probeer dit afvee met sy twee hande, maar gee moed op en hou weer die spreekstuk teen sy oor. Sy kop bewe en die trane stroom nou vryelik teen sy wange af.  Die bewaarder het sy kop respekvol weggedraai en staar na die muur langs hom.

“Ek is jammer, Pa.” Ek worstel met die woorde. “Pa wás reg. Dit ís oukei om anders te wees.”

Ek skrik as hy die gehoorstuk laat val en sy stoel agteruitstoot. Hy haat my. Ek moes nie gekom het nie. Die bewaarder staan bedag. Ek haak my gehoorstuk terug teen die muur. Dit is verby.

Dan buk hy vooroor en druk sy handpalms teen die venster tussen ons. Ek twyfel ‘n oomblik, maar druk dan my hande teen syne. Deur die ondeurdringbare koue glas voel ek weer sy warmte, vloei ons na mekaar toe soos so baie jare gelede.  Sy lippe vorm woorde wat ek nie kan hoor nie maar wat binne my siel resoneer: “Ek is lief vir jou, my dogterkind …”

Die son steek helder agter ‘n donker wolk uit as ek uitstap. Dit brand heerlik op my gesig. Dit het gereën. Stoom trek uit die teerblad en die lug ruik vars. Dit is intens blou tussen die grou wolke.  Carine kom regop waar sy teen die motor leun en skiet ‘n sigaretstompie in ‘n poel water. “Ek is vry!” wil ek vir haar skreeu, maar die enigste geluid wat ek maak is ‘n rou snik wat pynlik uit my bors losruk. Ek huil. Vir die eerste keer in soveel jare. Onbevange, ekstaties en … bevrydend!

The post Vry! appeared first on LitNet.

Juffrou Swanepoel kyk op

$
0
0

Wikus sit sy bril terug op sy oë.

"Haai! Kyk net! Kýk!" roep hy uit.

"Wat?" vra almal, "wat sien jy?"

"Juffrou het ‘n ring aan. Sy gaan trou!" Nou wil almal sien.

Juffrou Swanepoel se wange word rooi. Sy kyk af na haar skoene.

"Los haar," sê Wikus.

"Wikus, jy kan beter sien as ons almal," sê Janet.

Wikus vou sy arms agter sy kop.

"Dis nie dat ek so goed kan sien nie," sê hy, "dis omdat ek weet hoe om te kyk."

– Rona Rupert, Nou wil almal sien

Dis toe sy haar balans verloor en hierdie keer wydsbeen op die bed beland, dat hy sien sy het haar panty nou heeltemal natgemaak. Die kleintjie langs haar op die bed het nog steeds nie opgekyk nie.

Dié het vroegaand al na die hoofslaapkamer gekom waar sy eers in die deuropening gehurk het - die boekie oop by haar voetjies. Regdeur al die stampe en die houe, selfs toe sy nader na haar ma kruip na die laaste onbeheerde val op die matras, tot nou, het sy nie een keer na haar pa  gekyk nie.

Sy het vasbeslote na die kinderboekie in haar handjies bly staar.

Met die voosgevatte boekie styf vasgeklem het sy doelgerig die woorde van haar storie geklank:  "Wikus haal sy nuwe bril uit die brilhuisie en sit dit op sy oë ...: Sy het behendig omgeblaai: "Toe kyk hy by die venster uit. 'Vandag lyk alles anders,' sê hy…." Haar vingertjie het die buitelyne van Juffrou Swanepoel  se mooi ring gevolg.

Hy het stadig sy kop na die boekie gedraai. Sy lees nogal flink vir so ‘n jong kind, het hy tyd gehad om te dink.

Af in die gang, in 'n ander kamer, het die ander kind hard deur sy neusie gelê en snork.  Nog 'n mangeloperasie ook nog, het hy gedink en sy bril op sy neus teruggedruk. Die bril het altyd afgegly as hy sweet. Hy weet nie wat dit is nie, maar hy sweet net baie wanneer hy panic, gym of jags is. Nooit anders nie.

Toe kyk hy weer na die jong vrou op die bed. Sy het nou probeer om haar nagrok oor die panty af te trek. Sy het gesukkel want die nagrok het agter opgetrek en sy het na hierdie stamp half op haar stuitjie te lande gekom. Hy kon nie haar oë sien nie. Jissis, hy kon sweer sy loer onderdeur haar wimpers vir hom.

Sleg slet.

Hy wou aan sy gulp vat maar die kleintjie het nou weer omgeblaai. Hy wou nie dat sy nou al dinge moet sien wat dalk nie goed is vir so ‘n jong kind nie. Dit sou nie reg wees nie. Hy het weer die bril teruggedruk en gedink dat dit miskien nóú 'n goeie tyd sou wees om aan sy oë te laat sny. Hy sê al lankal dat hy moet.

Niemand het gehoor toe die ouer vrou inkom nie. Sy het elke keer so ingekom - saggies, met die duur leerhandsak so half pap onder haar arm ingevou, sonder dat iemand haar hoor.

Of sy het buite getoet en nie ingekom nie. Of sy het met haar karsleutels op die lang stuk glas langs die voordeur geslaan. Of sy het agterom die huis geloop en haar gesig en hand met die sleutels teen die agterdeur se glas gedruk terwyl sy roep.

Partykeer het sy opgedaag omdat sy ‘n sms gekry het. Partykeer het sy sommer net vanself betyds opgedaag. Om te kom help keer.

Die ouer vrou het saggies sy naam gesê. Hy het gedink dat dit is hoe dit moes wees. Dis hoe sy dit doen vandat hy klein is. Vandat hy gebore is. Reg. Nie altyd fokken verkeerd nie.

Hy het haar hand met die diamantring op hom gevoel. Bekend. Vertroud. Dis hoe dit was. Vandat hy kan onthou. Sy penis het harder geword  en hy het sy sweetpakbroek se rek laat  skiet.

Hy het agter die ouer vrou die lang gang afgeloop. Verby die  oorspronklike Porchies en keuriggeraamde foto’s van familievakansies, voorvaders en ‘n vorige generasie se pryswenners. Die duur persiese mat het sy kaal voete gekielie en dit was nie vir hom baie lekker nie. Hy het gewens hy kon onthou waar sy gemaklike aanglippantoffels was.

In die kombuis het die ouer vrou begin tee maak en oor ditjies en datjies gepraat. Haar  leerhandsak en die sleutels het argeloos langs die Vyf Rose-boks op die tafel gelê. Deur die oop pap bek van die handsak het haar "Dagboek vir ‘n Dame" uitgesteek. Hy het stadig begin ontspan en gekyk hoe sy vir hom baie suiker in sy tee roer. Soos toe hy klein was.

In die hoofslaapkamer het die jong vrou op die dubbelbed stadig orent gekom. Asof dit die teken was, het die kleintjie haar boekie laat sak. Haar ogies was groot en bekommerd en sy het heeltyd haar ma dopgehou. Die vrou het vinnig 'n ou sweetpak oor haar nagrok aangetrek.

Sy het gesukkel om die broek oor die panty opgetrek te kry. Haar onderlyf was nog nat van die skrik. Van netnou se val op die bed. Na die geboorte van die tweede kind sukkkel sy meer as voorheen om te knyp as sy skielik stres.

Die duplikaatbos van haar motorsleutels en haar blinkgevatte beursie was nog  steeds onder haar kant van die matras waar sy dit altyd wegsteek. Die kleintjie het vinnig haar hand geneem.

In die kombuis het sy gehoor hoe die ouer vrou saggies iets vertel. Die broodblik het oopgeklap.

Die ander kind het wakker geword toe sy hom uit sy babakombersies loswikkel. Met sy warmgeslaapte gesiggie in haar nek en sy deurdrenkte doek ongemaklik swaar op haar arm, het die jong vrou saggies by die voordeur uitgeglip. Die kleintjie het styf haar hand vasgehou terwyl die boekie lomp teen haar beentjies  klap.

Buite in die tuin het sy vinnig verby die swembad geloop. Die bure se sproeiers het intussen aangegaan, maar verder was alles rustig in die dubbelverdiepinghuise om hulle. Nie 'n teken dat iemand iets gesien of gehoor het nie.

Die ouer vrou se nuwe Audi was voor die huis geparkeer. Sy het om die Audi geloop en die twee kinders en die klaar gepakte babasak in haar stukkende Beetle gelaai. Toe stoot sy behendig agteruit, verby die Audi  tot in die dwarsstraat. Sy weet hoe om die Beetle so te trek dat niemand haar kan vasparkeer nie.- al werk sy handrem nie meer nie.

By die BP-garage het sy haar laaste R60.00 uitgehaal en R35.00 se brandstof ingegooi. Sy het vir die petroljoggie gevra of hy vir haar, met die kleingeld, twee sjokolades en R12.00 se selfoonfoontyd kon saambring. Want sy wou nie uitklim en haar kinders alleen los nie. 'n Mens weet nie altyd wat twee-uur op ‘n Sondagoggend alles met jou kan gebeur nie.

Dit het saggies begin motreën. Sy het lank so by sit terwyl sy eet. Die kleintjie agter in die kar het haar stip dopgehou. Die ander kind het weer aan die slaap geraak met sy mondjie oop.

Toe skuif sy haar sweetpak top se moue op en kyk na die vars bloupers merke op haar arm. Sy het nie na ou merke gekyk nie.

Sy het lank so bly sit.

Toe skakel sy die enjin aan. Die ruitveërs was baie oud en het net met elke tweede, derde vee die Beetle se voorruit skoon kon kry. Dit was goed genoeg vir eers. Sy sou kon sien.

Sy het lank so bly sit.

Toe ry sy terug.       

The post Juffrou Swanepoel kyk op appeared first on LitNet.

Pensioenaansoek, kategorie 83

$
0
0

“Eleke Saterag, Madam, dan hou ons begrafmes; laas Saterag ons bêre séwe by die grond,” sê hy en lig ‘n hand vol vingers en nog twee op.  Hy sit op die punt van een van my nuwe kantoorstoele.  Vuilpienk stoele teen ‘n vuilroom agtergrond met Welfare-posters: “I am drug free & proud to be …”  Sy lyf is ‘n boog met ‘n trotse nek.  Sy gesig is die gesig van al die ander: dieselfde kepe, donker oë, plat neus wat oopsper na onder en speeksel wat bly kleef aan die mondhoeke.

“Die dokter skryf hier,” en ek wys hom die papier. “Hy skryf jy kan nie pension kry nie.”

“Maar ek moet!” Sy oë spring uit en keer my vas agter die lessenaar.

“Sheva, as die dokter so skryf, dan kan ek niks maak nie.”

Hy beweeg nie.  Hy smile net: ‘n seker smile.  “Die dokter het my hier na djou gastier.” Die smile word wyer en trek sy hele gesig in ‘n kreukel. Die man is op ‘n missie om my te oortuig, ek kan dit sien aan sy gesig. Hierdie fight het ek te veel kere al verloor, vandag gaan ek nie ingee nie. Die dokter het geskryf, die dokter het gepraat en die maatskaplike werker kan niks daaraan doen nie. Die maatskaplike werker wil niks daaraan doen nie. Ek gaan wragtag nie by die dokter smeek om sy diagnose te verander nie. 

“Die dokter sê jy’s nie siek nie.  Die dokter skryf jou kop is nog reg en as jy die treatment van die TB nou elke maand vat; dan kan jy werk …” Jy kan mos ligte skropwerk iewers kry. Iets wat jou nie te moeg maak nie.

“Auk! Madam; kyk vir my.  Kyk hoe lat ek lyk … ek is siek,” sê hy en hoes dat die spoeg oor my lessenaar spat en die ink op my verslae smeer.  Ek skuif onwillekeurig weg van die kieme.  Hy haal sy gehawende blou klinieklêer uit en skuif dit aan oor die lessenaar.

Skielik hoor ek dit: die kraan agter in my kantoor wat drup-drup.  Watter donner het nou weer water gedrink en nie die kraan ordentlik toegedraai nie?  Ek sug, soek my pen en ‘n Intake Form.  Miskien as ek sy saak aanteken – miskien sal hy dan tevrede wees.  Bo-aan die papier vul ek in: kategorie 83, grant application.

“Wena o mang?” vra ek.  Hy verstaan nie my snaakse Tswana nie. “Wat is jou naam, ra?”

“Ke na Manapula Mosemane.”

Ek skryf neer.

“ID?”

Hy begryp my nie … “Pass o kae?”

Hy soek rond in die geheimsinnige sakke van sy blou overall.  Gebore iewers in 1944; hy is dus amper oud genoeg vir ouderdomspensioen.

“Een van die dae sal jy kan oumens pension kry,” troos ek hom.

“Madam, miskien volginne Saterag; hulle moet MY by die grond sit!”

Ek sê niks.  Agter my drup die kraan: sh-sh-sh-ploink …

“O dula kae, Rra?”

“Vragas, annerkant Southey.  Ek het vér gekom met die donkies.”

Ek dink aan die pad Vragas toe.  Die gruis en die stof; hier en daar ‘n graspol in die veld.  Die verskriklike vlaktes.  Die droefnis.  En die wolke wat soos vredesvlae aan die horison wapper – altyd maar.  Die kraan drup desperaat, eentonig.

“Vragas,” sê ek hard-op en skryf neer.

Ek vat die blou lêer en lees: “B/P: normal.  Bad cough – pt must stop smoking.”

“Die dokter sê jy rook te veel – dis dié dat jy so hoes.”

Hy kyk na die pakkie sigarette wat links van my lê; kyk afgemete terug na my: “Die dogeter – hy LIEG.  Rook maak niks.”

“Luister nou mooi, Manapula, as die dokter skryf jy kan nie disability pension kry nie; dan kan ek niks maak nie.  As die dokter nou sê ‘ja’, ‘hoseame’, ‘dis reg’; dan is dit reg so; maar nou het die dokter hier geskryf: ‘nee’.  Nou kan ek niks maak nie …”

Die kraan drup nie meer nie; dit dreun: ‘n waterval net agter my.

“En ek wat Manapula is, sê: ek hoes bloed; ek is siek.  Hoor net.”  En hy hoes weer.  Hy hoes die geraas van die waterval dood.

“Ek gat vir my nog vrek hoes,” hyg hy.  “So, Madam, is die hoes van die Tie-Bie; ek weet.  Ek ken hom goed.  Ons begrawe hulle almal.”

“Maar die dokter skryf die TB is nie so erg dat jy nie kan werk nie – hulle gee jou mos nou treatment.” Drink jy ooit die pille? Hy bly stil.

“Madam, vandag se dogeters!  Hulle kyk, maar hulle sien ook niks!”

Ek gee op.  Bedink ‘n ander plan.

“O na le bana ba le kae? Hoeveel kinders het jy?”

“Ja, Madam, ek het ses kinners – maar dis ok verniet.  Hulle soek my nie by die jaart nie.”

“Kan hulle nie maar vir jou thusa nie? Net met bietjie pap of rys elke maand.”

“Ek sê mos – hulle weet nie van my nie.  Hulle het my net geken toe ek hulle by die skool moes hou.  Nee, nou soek hulle nie vir Manapula nie.”

“Ek kan ‘n  brief maak … dan roep ons hulle hier na die kantoor toe.”

Hy skud sy kop, krap in sy neus, vee sy hand teen sy broek af.  “Daai planniekie sal nie werk nie.  Hulle is hoeka se tyd almal ver weg.  Die een hy is by die myn by Rustenburg en die ander by Upington en nog die ander hulle is sustertjies; man gevat en hulle is ok weg.”

“Kan ek nie maar steeds bel of soek vir die een by Rustenburg nie?”

“Los dit, Madam.  Die government moet my thusa; dis Tie-Bie hierie.  Ek soek pension.”

Agter my dreun ‘n woedende water; die wind ruk skielik aan die vensters, slaan ‘n deur toe …

Ek staan op; gee die lêer en sy groen verlepte ID-boekie aan.

“Sorry, rra – ek kan nie help nie.”

Hy kyk op.  Sy oë sirkel om my; kyk deur my, verby my, trek ‘n skuldige kring om my.

Ek skud my kop: “Ek is jammer, Manapula.”

“Nou hoe sal ek leef?”

Ek sê niks, trek my papiere bymekaar; kyk op my horlosie.  Hy vat sy blou kliniek lêer en sy ID  Dan soek hy sy bene en kom stadig regop.

Steeds klink die storm agter my: ek kan myself nie hoor praat nie …

“Score my ‘n gwai samblief, Madam,” sê hy en hou sy hand uit. “Hier, vat so,” ek skud ‘n sigaret los uit die pakkie en nog een.  Hy ontvang dit in oop handpalms, krap in sy bosak vir vuurhoudjies.

“Jy mag nie hier rook nie, rra,” sê ek, “dis nou die nuwe ding van die government.”

“Dan’s dit reg, Madam, dan sal ek rook met die pad Vragas toe en ek sal dink aan die Madam wat my vandag so gehelp het met ‘n gwai. Kealeboga, dankie, Madam.” Sy stem is skor.  Hy druk sy een hand teen sy bors; en prop die sigarette met die ander hand in die bo-sak van sy overall, by die vuurhoudjies.

Hy stap uit, draai om, kug.

Sy oë is stil in myne; dof: “Die madam is seker?”

Ek sê niks.  My oë soek syne; ek wil seker maak dat ek vergewe is … waarvoor waarvoor? Ek het mos niks verkeerd gedoen nie. Ek het mos bloot my werk gedoen. Ek kan mos nie stry met wat die dokter sê nie. Dan dink ek: die dogoter hy weet ook niks. Ek dink: die dogoter weet fokkol van my wat hier moet sit en sukkel om te verduidelik waarom ‘n siek mens nie siek genoeg is vir pensioen nie.

Daar is net ‘n dof wat in my oorbly. ‘n Onvermoë. Hande wat leeg langs my wegsak, stof val daardeur. As ek maar net kon help, maar as is verbrande sigarette.

Manapule stap weg met sy krom lyf in sy blou overall na sy twee donkies ingespan reg vir die pad Vragas toe. Ek hou hom dop soos hy wegstap … skielik krimp hy en word minder …

‘n Brander groter as die kantoor, die hele kliniek, hospitaal en vlaktes tref my van agter.  Ek val oor die lessenaar, tol vas teen die muur met die drug-posters.  Dit krummel en tuimel in op my.  ‘n Stoelpoot druk teen my keel. 

Ek hoor hom hoes soos hy wegstap
Soos hy die donkies inspan
Soos hy die stofpad vat

                                                           Terug Vragas toe…

Die benoud brand in my bors;

Eers later kom die wêreld weer in perspektief.  Die lug is helder en ruik na reën.  Die wind het gaan lê.  Dis net die stiltes wat sing.

Ek skiet die sigaret weg; kyk hoe die kooltjie effens gloei en dan verword tot as.

Ek keer terug na my lessenaar, my verslae, my nuwe pienk kantoorstoele. Daar is ‘n lang ry kliënte wat wag met pensioenaansoekvorms in verkreukel, vuil en bewerige hande, asems wat na hongerte en pap en gister se ou Kadi Bier stink.

Dis Woensdag, die spesiale dag vir kategorie 83: grant applications. Ek nooi die volgende kliënt binne en ek vra: “Awa thusiwa?”… hoe kan ek jou help?

The post Pensioenaansoek, kategorie 83 appeared first on LitNet.

Viewing all 435 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>